«Загляну ў яшчэ адну блатхату, тут паблізу», — сказаў Ведрыч (вось каму, а не Трухану, заўсёды ўсяго было мала!).
Церашкоў спяшаўся на метро, каб ехаць у інтэрнат да жонкі з сынам.
А адзінокі Трухан вырашыў пяшочкам прайсці па вячэрнім праспекце.
«… Не паеду сёння на трамваі —
Лепш вячэрнім горадам прайду»
Ён крочыў сабе памалу, і ўяўлялася яму, што не адзін ён ідзе, а з дзяўчынаю. Яму хацелася, каб была гэта Нэлі, але гэта была іншая, незнаёмая, крыху толькі на Нэлі падобная — так: зборны тып.
Ва ўсім, на што б ён ні пазіраў, яна прысутнічала. Яна была і гэтым скрыпучым снегам пад нагамі, і зорамі над галавою, і святлом ліхтароў, і асветленымі вітрынамі магазінаў… Паступова яна матэрыялізавалася, і вось яны ўжо ідуць побач, і ён нібыта размаўляе з ёю…
Чорт вазьмі. Ды чаму не можа быць так? Чаму ўсё, што для іншых звычайнае, нармальнае, даступнае, для яго — недасяжнае? Выйшла дзяўчына пакурыць на кухню, і зацікавілася табою, і з таго моманту трывала «прапісалася» ў тваёй душы і ў думках — ну і радуйся. Чаму б, на добры лад, не даць гэтаму працяг? Не запрасіць яе ў рэстаран на дзень нараджэння? У машыне да універсітэта не падвезці? Брыльянтавыя каралі не падараваць?
І што ж мне за лёс такі! Хто, калі і за чые грахі на мяне гэтае пракляцце накінуў? Як толькі блісне праменьчык надзеі — так чакай неўзабаве перыяду слепаты; як толькі грам радасці — так атрымоўвай наўздагон стопудовае расчараванне…
Любому нармальнаму хлопцу якія б на яго месцы адкрываліся перспектывы! Хоць бы ў меркантыльным плане: мінская кватэра, добрыя і багатыя цесць з цешчаю, разумная і прыгожая дзяўчына, а тое, што без цара ў галаве, дык зусім маладая ж яшчэ…
«Нармальнага»! У тым і справа, што трэба ж было Нэлі наляцець акурат на яго — ненармальнага, незвычайнага. Нават тое маленькае, просценькае, што ў мяне зараз ёсць, гэтыя бяскрыўдныя мары, гэтае старонняе сузіранне чужых жыццяў — нават гэта для мяне раскоша, бо можа скончыцца ў адзін міг, бо захінута ценем дамоклавага мяча аперацыі, атручана ўвесьчаснай, жудаснатупой падрыхтоўкай да канца ўсяго…
Тут яму раптам крыўдна стала. Не на сябе, не на лёс свой пакручасты, а… на жанчын. Добра, усё так: хваробы, беднасць, панурасць, некамунікабельнасць… Але ж гэта знешняе. Дык угадайце ўнутранае! Ацаніце яго, узнагародзьце за яго. Вас жа тысячагоддзямі паэтызуюць паэты, малююць мастакі, апяваюць кампазітары; дзе хвалёная спагада ваша, дзе інтуіцыя ваша? Чаму вы не адчуваеце, што такіх як я, — незвычайных, асаблівых — можа быць, два з паловаю чалавекі на ўвесь гэты горад?
У вас пытаю.
«Усё жыццё заву іх і заву, а яны, сволачы, не ідуць і не ідуць». (Ю. Алеша.) Тут яшчэ вось што: Ігара з Церашковым, ці таго ж Ведрыча, пакахаць справа не хітрая. А вось яго — «палюбіце мяне чорнага, а белага я і сам сябе палюблю». (Народная прымаўка.) Дзе, да пляча якой Мармеладавай прытуліцца, да чыіх каленяў прыхінуць буйну галаву, каму — не, не паплакацца, не паскардзіцца — апошняя гэта справа, а з кім скупымі двуматрыма сказамі проста падзяліцца?..
Чаму ж тады здзіўляемся нарастаючай хвалі «блакітнізму», гэтай своеасаблівай мужчынскай помсты ім — ад імя ўсіх іхніх незлічоных ахвяраў, ад імя ўсіх тых, каго яны, гэтыя нагастыя і грудастыя, без часу звялі ў магілы, загубілі ў войнах, распачатых зза іхніх дурных капрызаў, пазнішчалі на дуэлях, згнаілі па турмах і дурдомах; помсты ад імя мільярдаў і мільярдаў тых, хто так і не нарадзіўся, забіты іхнімі абортамі…
Во занесла. «Не мне б гаварыць пра іх з такой злобаю, — мне, які акрамя іх нічога на свеце не любіў». (М. Лермантаў.)
Тады можа ўспомніць і тое, колькі войнаў зза іх не адбылося? І тое, колькіх уратавалі яны, павыцягвалі з петляў і з дурдомаў?.. Ды і з чаго ты ўзяў, што Нэлі… Можа, не так і безнадзейна ўсё. «Ты мяне цікавіш…» Здараюцца ж цуды на свеце. Можа, Нэлі якраз і ёсць тое самае выключэнне, якому можна схаваць галаву між каленяў? Прадвесніца якогасьці пералому? Так бы мовіць, плата — ганарар яму за ўсе нягоды. І з гэтага часу наладзіцца ўсё, і аперацыя пройдзе ўдала, і паправіцца ён, і пісьменнікам стане, або юрыстам, як Ілья Ільіч, і разбагацее бязмежна, і ў машынах раз’язджаць будзе, і па рэстаранах Нэлі вадзіць…
А раптам? Проста дапусцім. Смехам, не ўсур’ёз, не надоўга. Што вось неўзабаве будзе ў іх купэ адно на дваіх, цэлая ноч, без святла… І што ён ёй скажа? У такіх выпадках нармальныя людзі звычайна будуюць светлыя планы: як жыць, як разбагацець, як выгадаваць дзяцей… А ён — якую шчаслівую перспектыву зможа ён намаляваць перад ёю? Паведаміць пра сваю аперацыю? Пахныкаць, што няма грошай на лячэнне? Паныць, як цяжка яму ўсё жыццё, без будучыні…