Неяк увечары нечакана ён прытэпаў да суседа Міколы. Павітаўшыся, цяжка сеў на лаву ля стала, папрасіў:
— Мікалай, давай пагаворым...
Гэтая просьба здзівіла і насцярожыла Міколу. Прысеў на табурэтку з другога краю стала, прадчуваючы нешта няладнае, падрыхтаваўся слухаць.
Антось між тым маўчаў, не дакранаючыся да яды, якую, пакуль доўжылася гэтае маўчанне, паспела сабраць на стол Маня. Нарэшце схамянуўся, бы ўспомніўшы, чаго прыйшоў:
— Мікалай, а чаму ты панадворак не прыходзіш касіць? Трава ж у пояс вымахала. Заўтра ж скасі. Чаго дабру прападаць-псавацца...
Аднак, адчувалася, завітаў ён не для таго, каб напомніць, што пара касіць панадворак.
— Ешце, дзядзька, паешце цёпленькага,— паставіла перад ім міску заціркі Маня.— Пасёрбайце гарачанькага, а то вы ўсё аднекваецеся, гэтак і ногі цягаць перастанеце.
Антось хутчэй машынальна, чым усвядомлена, узяў лыжку, сербануў разы тры, адклаў убок, падзякаваўшы, прыглушана сказаў:
— Зайшоў, Мікалай і Манечка, во чаго да вас... Болей ісці мне няма да каго. Во, грошы прынёс. Збіраў на смерць. То вы ўжо мяне пахавайце па-людску...
Маня і Мікола здзіўлена пераглянуліся:
— Дзядзька, ды што вы кажаце! Вы яшчэ нас перажывеце. Рана вам пра гэта думаць.
Антось не зважаў на іхнія суцяшэнні, нібыта і не чуў іх, роўна, з будзённай разважлівасцю, быццам гаворка ішла не пра гэта, а пра нейкі звычайны, ардынарны гаспадарчы сялянскі клопат, працягваў:
— А грошы не эканомце — усе да рубля пусціце. Без малога тры тысячы наабіраў. Праўда ж, неблагія памінкі можна справіць? Музыку найміце. На памінкі прыходзяць хай усе, хто хоча. Скажыце, што я прасіў, каб прыйшлі, памянулі. Крыўды і злосці ні на кога я не хаваў, а калі хто на мяне таіў, слязу ў сэрцы, то скажыце: я прасіў, хай выбачае... I яшчэ, Мікалай, прашу: пахавайце ля Клаўдзі, там я нагледзеў — ёсць добрае месцейка, адразу злева. — Падумаў і са смуткам дадаў: — Дзеці, вядома, не дадуць пахаваць ля Клаўдзі... Але ўсё роўна скажыце, што такое было маё жаданне. Хай ведаюць... — I надоўга змоўк, бы стаміўся.— А да цябе, Маня, у мяяе просьба: калі можаш, то прыйдзі заўтра альбо паслязаўтра, прыбяры ў хаце. Мне самому ўжо не ўправіцца, сілы няма. Сама ведаеш, нягожа ляжаць нябожчыку ў непрыбранай хаце...
Мікола і Маня не ведалі, як ім быць, як падтрымліваць такую гаворку, збянтэжана пераглядваліся. Яны былі яшчэ маладыя, ім у галаву не ўкладвалася, што такія рэчы можна ўсур’ёз абгаворваць во гэтак проста, во гэтак будзённа.
— Дзядзька Антось, дзядзечка, ну што вы?! — амаль узмалілася Маня.— Кіньце вы гэтыя думкі! Мусіць, вам нездаровіцца? То зараз Мікола завядзе матацыкл, прывязе доктара альбо вас завязе, пакажа...
— I яшчэ, Мікалай, адзін маю клопат... — зноў не зважыў на іх словы Антось.— Не ведаю, на каго хату адпісаць...
— Як на каго? На дзяцей, канечне,— упэўнена сказаў Мікола.— На каго ж яшчэ!
— На дзяцей, кажаш? — нявесела ўсміхнуўся Антось.— То каб жыў хто з іх тут — гэта, вядома... А то прададуць, жыць ні адно не будзе. А мне не хочацца, каб прадавалі. Паселіцца нейкі прыхадзень-абармот, як той, што ў Клаўдзінай хаце... Я во думаю на цябе, Мікола, адпісаць... Ажэніш свайго хлопца — хай жыве...
— Дзядзька, вы што?! — напалохана замахала рукамі Маня.— Людзей хочаце насмяшыць? Нашто нам ваша хата?
— Я ж кажу: хлопца ажэніце...
— Таму хлопцу яшчэ год у арміі. А пасля арміі... Не надта хочуць маладыя ў вёсцы...
— Яно, канечно: сёння не надта хочуць, — згадзіўся Антось. — А заўтра — хто ж яго ведае, што будзе заўтра... Нават мора вунь яно як: адліваецца, а потым прыліваецца...
— Дзядзька... — спалохалася Маня, што Антось ужо рашыў, быццам яны згадніліся прыняць яго хату.— Як вам, дзядзька, магло такое ў галаву прыйсці?! Гэта ж дадумацца, на нас апісваць хату! Ды нас засмяюць, пра нас падумаюць чорт ведае што. Што дзеці вашыя сказалі б?! Што, вы нам якая радня?..
— Хто яго ведае: мо і раднёю быць наканавана... — задумліва, трохі таемна сказаў Антось, і ледзь прыкметная ўсмешачка — цёплая, лагодная — прайшла па яго хваравіта-зямлістым, маршчыністым твары.— Сам бачыў, як ваш хлопец косіць вока на маю ўнучку. Перапісваюцца, ведаю, каторы год. Мо яшчэ сыдуцца...
Для Мані не было навіною і сакрэтам, што іх сын мае вока на Антосеву ўнучку — Ганніну дачку Лену. Але яна не надта верыць, што з гэтага нешта завяжацца. Антосева ўнучка ў інстытуце вучыцца, а ён... Школу окончыў — і на трактар. На халеру Антосевай унучцы ён, нявучаны, патрэбны! Была б яшчэ якая нялюдская, а то такая прыгажуня, пявуння. Яна на сабе пару знойдзе. Хоць, вядома, усё бывае... Вунь і настаўніцы, і аграномкі за шафёраў, трактарыстаў выходзяць. Гэта раней надта ж глядзелі... Канечне ж, яна, Маня, за вялікі гопар мела б такую нявестку, як Ленка. А калі на тое пайшло, то чым яе сын кепскі? Што ні возьме — у руках гарыць, нікуды не ўлезе, бацькоў шануе, не п’е, не курыць. За ім з яго характарам любая будзе — як за каменнаЙ сцяною. Мала што не вучаны! Вучыцца сёння нікому не заказана, ніколі не позна. I завочна людзі вучацца. А ён да арміі з кніжкаю клаўся, з кніжкаю ўставаў. Усю бібліятэку перачытаў. Людзі едуць у горад, то розныя транты шукаюць, а ён — кніжкі. Во колькі накупляў...