Ужо стала цямнець, калі селі за сталы. Памянулі нябожчыка чаркаю, для прыліку закусілі, і чужыя людзі разышліся — на памінках не заседжваюцца. Засталіся толькі свае ды Мікола з Маняй, каб памагчы прыбраць і забраць усіх нанач, бо заставацца ў хаце, з якой толькі што вынеслі нябожчыка, пустой хаце, дзе няма нават бялізны, няўтульна і жудаснавата.
— Ой, Манечка, ды мы самі прыбяром! — з удзячнасцю запратэставала Ганна.— Вы і так з ног валіцеся. Не ведаем, як і аддзячыць вам за помач. Каб не вы — і не ведаю, што рабілі б.
— Знайшла за што дзячыць! — запярэчыла Маня.— У такой справе абавязак кожнага памагчы, аддаць доўг. Усе жывыя ў даўгу перад мёртвымі...
— Не кажы, Маня. Нам сорамна перад вамі. Ён расказваў, як ты яго тут карміла-даглядала.
— Ды што я яго там даглядала, — стала трохі не па сабе Мані.— То прыходзьце.
— Прыйдзем, Манечка, дзякуй за ласку. Мы з Нінай і дзяўчаты прыйдзем. А мужчыны ў машыне лягуць.
— Чаго там у машыне мучыцца? У хаце месца хопіць. А не — на сееавал.
— О, эта здоравз! — узрадаваўся Макар. — Тысячу гадоў на пахучым сене не спаў.
— То я пасцялю. Калі прыйдзеце — завядзём. Мы спаць яшчэ не будзем.
Прыбраўшы ў хаце, прыселі пагавагрыць. лакладней — паслухаць Макара, з якім ужо не бачыліся гадоў з дзесяць, расказацт яму пра свае справы.
— То як жывеш, Макар? — не дачакаўшыся, пакуль пачне сам, спытала Ганна.
— Нармальна.
— А ўсё ж?
— Кажу ж — нармальна,— неахвотна адказаў Макар.— Жыву, як і ўсе. Мо нават лепей за другіх. Перасеў на трактар. Сотні дзве-тры выганяю ў месяц. Жонка ў саўгасе прафсаюзам кіруе, з пуцёўкамі адпачыць няма праблемы. Машыну купілі. Такая ж, як і ваша — «Жыгулі», толькі колер святлейшы ды новая мадэль у экспартным афармленні. Во так і жывем, няблага жывём...
Праз хвілін пятнаццаць — дваццаць сталі заўважаць, што ўсё ўжо абгаворана, гаварыць больш няма пра што. 3 палёгкаю ўспомнілі, што пара ісці да Міколы на начлег, бо гаспадары стаміліся за дзень, заўтра ім рана ўставаць.
Мікола і Маня раненька пайшлі на работу. Ганна па сваёй вясковай звычцы ўстала разам з імі, хоць пасля гэтых трох цяжкіх дзён можна было яшчэ гадзінку-другую паспаць. Пайшла аходвацца ў бацькаву хату: трэ было вымыць посуд, што бралі ў суседзяў, зрабіць сняданак. Яды засталося, што не ведала, што з ёй рабіць. Каля дзевяці праснуліся ўсе, сталі збірацца ў хаце. Не было ні апетыту, ні настрою, нерваваліся, што няма ўсё Галі.
Ганніны даяўчаты пайшлі за ваколіцу, пахадзіць, пазбіраць кветак дзеду на магілку. Спрадвеку заведзена, што блізкія ў наступны пасля пахавання дзень павінны схадзіць на магілку, прыбраць яе, навесці парадак, памянуць нябожчыка. Рашылі дачакацца Галю, схадзіць усе разам, а потым абгаворваць свае справы.
Ігара цягнула пахмяліцца, ён клянчыў, пад'юджваў Макара і Алеся «цяпнуць па грамульцы», аднак Ніна сачыла пільна...
Нудзіліся, не ведаючы, які знайсці занятак ці хоць агульную тэму для гаворкі, і ў кожнага было такое адчуванне, быццам сабраліся не родныя, блізкія людзі, якія столькі не бачыліся, а нейкая выпадковая кампанія — нецікавая, нават прыкрая. Адно, што іх звязвала,— бацька, якога пахавалі. Але пра бацьку прыгадана было ўжо ўсё, што маглі прыгадаць, а Галя ўсё не ехала. Праўда, была агульная тэма, але пра яе пакуль што маўчалі, чакаючы Галю. Ніна і асабліва яе Ігар не раз рабілі спробу так ці гэтак крануць тую хвалюючую тэму, але Ганна рашуча абсякала:
— Пачакаем Галю!
Ад Галі яшчэ пазаўчора раніцой прыйшла кароценькая, лаканічна-выразная тэлеграма: едзем, без нас не прадавайце.
Змрочны, незадаволены Макар маўчаў, выкурваючы цыгарэту за цыгарэтай. Адчувалася, што цярпенне яго на зыходзе.
Гадзіны ў тры дня вярнулася Вольга з вялізным букетам палявых рамонкаў.
— А дзе Лена? — запыталася Ганна.
— Яна пайшла на могілкі, сказала, што там вас начакае...
Пaхадзіўшы паўдня па лугах, палях, узлесках, Лена і Вольга нарэшце патрапілі на ўзмежак, дзе была процьма позніх бледных васількоў і дробных палявых рамонкаў. Вырашылі, што Вольга будзе рваць рамонкі, а Лена — васількі. Дзед любіў гэтыя простыя, някідкія кветачкі, скрушаўся, што зараз іх аб’явілі пустазеллем, ворагамі палёў, вывелі, выцеснілі, і засталіся яны толькі сям-там на ўзмежках, лясных палянах ды кінутых лапіках зямлі, куды не дабраліся яшчэ з хіміяй. Дзед лічыў, што надта ж сумнае жыта, калі з яго то там, то тут не выглядваюць гарэзліва сінія, як дзіцячыя вочкі, вясёленькія васількі. На забытых узмежках яны зусім не тыя, што ў жыце. На ўзмежках яны — як гаротныя сіроткі.