Ёсць у той жа падборцы і верш, дзе паэтэса як бы дае кавалачак жыцця «без паспешнае мітусні!». Гэта верш пра тое, як «шаткавалі капусту двое», пра сямейны мір і лад, пра людское «шчасцейка». Не пра шчасце ў яго мяшчанскім ці абстрактна-рамантычным сэнсе, а іменна пра шчасцейка — па-зямному здаровае, трывалае, надзейна забяспечанае дружнай працай, блізкасцю да прыроды, узаемнай любоўю. Верш атрымаўся надзвычай светлы, сонечны.
Як вядома, з творчым ростам прыходзяць і новыя мастацкія сродкі. Гэтае правіла дае знаць аб сабе і ў дадзеным выпадку. Бічэль-Загнетава смела абнаўляе, у прыватнасці, рыфму. Праўда, не ўсе знойдзеныя ёю рыфмы ўдалыя, некаторыя з іх вельмі ўжо прыблізныя (сціплыя — апусціліся, шуме — падумалі, двое — восень), але тое, што паэтэса шукае новыя магчымасці фанетычна-гукавой выразнасці радка, гэта, безумоўна, добра. Гэта таксама сведчыць аб тым, што талент яе сталее.
1964
ШТОДЗЁННАЯ ПЕСНЯ
Вось і яшчэ адзін паэтычны зборнік.
У ім ёсць радкі: «Я пра неба пішу ўсё больш: неба — радасць мая і боль». У кнізе сапраўды знойдзеш вершы, прысвечаныя «небу», космасу. Інакш і не можа быць, бо, як піша паэт, «сёння ёсць у людзей патрэба рвацца ў неба». Паэзія ж тым больш адчувае такую патрэбу. І ўсё ж гэта кніга — пра зямлю, пра зямное жыццё-быццё, пра зямныя, блізкія кожнаму з нас справы і рэчы.
А перш за ўсё — гэта кніга пра чалавека...
Пра самы найпершы яго дар — пра пяць пачуццяў, якія дазваляюць яму піць уволю «мясцінаў родных звонкае паветра», слухаць разам з «дрэвам, сонцам яркім» песню, захапляцца «дажджом верасовым», чуць, як «гудуць трапічныя ліўні на кантыненце чорным», любавацца «горадам заснежаным, у лёгкім інеі», адчуваць боль за «зялёнае сонца», бо «тапор нечы сонца гэтае можа ссекчы».
Пра яго настрой, вясновы і восеньскі («Для мяне сум — гэта роздум аб нечым. А табе як даводзіцца сумаваць?»).
Пра яго рукі, якія так многа ўмеюць і так многа робяць:
Пра яго сэрца, якое можна лёгка пакрыўдзіць, лёгка параніць (і тады «сэрца плача наўзрыд, як дзіця малое»), якое часам «разрываецца... ў прадчуванні бяды» і ў той жа час можа быць мужным і цвёрдым, якое настойліва вядзе сваю «справядлівую вайну».
Словам, пра чалавека. Пра людское наша жыццё. Ці, як гаворыць сам аўтар:
Той, хто сочыць за самай маладой нашай паэзіяй, ужо, вядома, здагадаўся, аб якой кнізе, аб чыёй «песні» ідзе гаворка. Гаворка ідзе пра першы зборнік вершаў Рамана Тармолы «Асколкі і росы».
Адкрываецца зборнік вершам «Справядлівая вайна». Гэта, відаць, не выпадкова. Што да мяне асабіста, то менавіта па гэтым вершы я (а я тут, відаць, не выключэнне) пазнаёміўся з Тармолам як паэтам. Чытаў я і да гэтага некаторыя яго вершы. Але яны не рабілі асаблівага ўражання, не запаміналіся. А вось верш «Справядлівая вайна» зрабіў уражанне. Не кояшаму, магчыма, ён спадабаецца. (Прызнаюся, не ўсё прымаю і я ў ім, як і ў некаторых іншых вершах Тармолы.) Але запомніцца ён, напэўна, кожнаму, хто любіць паэзію! Запомніцца сваёй навізной.
Кожнага маладога, яшчэ малавопытнага паэта, які бярэцца пісаць верш пра вяспу, падсцерагае небяспека: або збіцца на штамп, на вытаптаную сцяжынку, альбо задаволіцца каляндарнай адпіскай, або напісаць параўнаўча неблагую пейзажную замалёўку. Раману Тармолу ўдалося абысці ўсе гэтыя «небяспечныя мясціны». Ён па-свойму павярнуў тэму, па-свойму ў новым, нечаканым ракурсе апаэтызаваў вясну. І ў выніку верш перарастае рамкі звычайнай пейзажнай замалёўкі, набывае больш глыбокі змест, значнае ідэйна-грамадскае гучанне.
Верш «Справядлівая вайна», бадай, характэрны для зборніка «Асколкі і росы». І ў другіх сваіх вершах, у прыватнасці, у такіх, як «Песню слухаем...», «Сонца ўзышло над зямлёй...», «Лес», «Зялёнае сонца», «Летні дзень», «Веснавыя замаразкі», Тармола звяртаецца да таго ж прыёму — збліжае рознапланавыя рэчы і з'явы, напрыклад, з'явы прыроды і з'явы маральнага, сацыяльнага раду, прыводзячы іх да агульнага «назоўніка» — вобраза. Вось, да прыкладу, верш «Лес», які вельмі блізкі па сваёй вобразнай фактуры да верша «Справядлівая вайна». Крумкач, які «на яліну стромкую ўзлез і каркае: ка-р-р-р, ка-р-р-р...», нагадаў аўтару фашыста,