— Я думаю, самы час арганізаваць пры Адміністрацыі ды кабінеце міністраў курсы па вывучэнні мовы, — ахвотна, бы толькі такога пытання і чакаў, адказаў Арсень. – Запрасіць добрага спецыяліста, хай бы папрацаваў са штатам...
— А праўда, курсы, чаму б і не? – не без каліва здзіўлення, але не ад нечаканасці прапановы, а ад таго, што іх з Арсенем меркаванні гэтак дакладна супалі, сказаў прэзідэнт. – Але хто мог бы іх праводзіць? Можа, маеце каго-небудзь на прыкмеце?
— Ну, гэта, думаю, не праблема. Вось маю настаўніцу былую можна запрасіць, Вольгу Андрэеўну. Адукаваная жанчына і досвед выкладання прадмета належны мае. Ды вы яе ведаеце – яна дырэктаркай у ліцэі, дзе вы былі нядаўна, робіць...
— А, канечне, ведаю. Сімпатычная жанчына. Ну, то на яе кандыдатуры, мабыць, і спынімся. Але адкуль вам вядома, што я быў у ліцэі?
— З газет. І Вольга Андрэеўна хвалілася… Прэзідэнт наведаў ліцэй – не шараговая ж падзея… Дык патэлефанаваць ёй?
— Сам патэлефаную, — сказаў нечакана холадна прэзідэнт і, даючы знаць, што размова скончана, схіліўся над паперамі. Неспадзеўная памякчэласць паводзінаў, на якой ён усё часцей пачаў сябе лавіць у стасунках з падначаленымі пасля таго, як заняўся моўным пытаннем, крыху яго бянтэжыла і насцярожвала. Хоць, канечне, можа, Арсеня крыўдзіць гэткім во чынам дзеля захавання субардынацыі і не варта было б… Што да астатніх, то, безумоўна, якую б адданасць яны ні ўдавалі, трымацца воддаль не зашкодзіць.
Вольга Андрэеўна, асоба без належнага досведу таго, што ў краіне з зародкавым станам дэмакратыі што ў маргінальным асяроддзі, што ў калідорах улады ў любой справе галоўны стымул – пуга, успрыняла прапанову аб правядзенні курсаў па мове без энтузіязму. Як сама прызналася падчас тэлефоннай размовы – з-за элементарнай боязі:
— Ох, спадару прэзідэнт, сумняваюся... У такім месцы ды з такімі людзьмі працаваць – ці здолею я? Гэта ж вам не ліцэй...
І толькі калі ён паабяцаў падтрымку ў выглядзе ўласнае прысутнасці на занятках, жанчына дала згоду.
Аднак выканаць абяцанне прэзідэнту не ўдалося, бо на пачатку тыдня яму давялося тэрмінова ляцець на пахаванне былога прэзідэнта адной з краін постсавецкай прасторы. І ён даручыў усе клопаты па забеспячэнні належных умоваў для правядзення курсаў Арсеню. Той згадзіўся выканаць даручэнне ахвотна, ды так ахвотна, што, мусіць, ці не перабраў імпэту. Бо калі прэзідэнт вярнуўся з пахавання, яго сустрэла ў родных пенатах атмасфера ўсеагульнай не то разгубленасці, не то незадаволенасці.
Ён паклікаў Арсеня, каб распытаць, што здарылася.
— А што магло здарыцца? – паціснуў той плячыма. – Курсы як курсы, нічога звыш такога. Вось, да іспыту па мове пакрысе рыхтуемся, пытанні раздалі з Вольгай Андрэеўнай.
— Да іспыту? Ці не занадта гэта? – узвысіў голас прэзідэнт. – Так, ведаеце, і распужаць людзей нядоўга.
— А вы хочаце, каб як два дзесяцігоддзі таму было? Будуць сядзець, узброіўшыся асадкамі, са спадзевам, што вось зараз ты, настаўнік-цудадзей, іх за гадзіну ўсяму навучыш, а самі нават у слоўнік дома ні разу не зазірнуць — якое ж гэта навучанне? Мову так не вучаць!
Адказ перакладчыка падаўся прэзідэнту слушным, але пэўнасці не дадаў. Да таго ж у прэсе ды ў інтэрнэце з’явіліся допісы-меркаванні пра курсы ў Адміністрацыі і кабінеце міністраў, і цяпер адбою не было ад тэлефанаванняў, добрая палова з якіх грунтавалася на парадах, як і што след рабіць далей. Траціна з іх уяўляла істэрычны енк. Прычым даймалі і апаненты, і аднадумцы, асабліва з ліку пенсіянераў, што, знябыўшыся, відаць, адсутнасцю сталага занятку, ліхаманкава шукалі хоць які для ліквідацыі духоўнага вакууму. Не засталася ўбаку ад справы, канечне, і моладзь. Дня не мінала, каб хтосьці не распачаў у сеціве дыскусіі на моўную тэму. Купкі маладзёнаў настойліва асаджалі будынак з патрабаваннем прыспешыць справу ці, наадварот, наогул яе скасаваць. Плошча перад будынкам Адміністрацыі на вачах ператваралася ў пляцоўку для перформансаў. Ад усяго гэтага галава ў прэзідэнта ішла кругам, і ён вырашыў пагаманіць з Вольгай Андрэеўнай.
Яны сустрэліся ў канферэнц-зале. Вольга Андрэеўна толькі што скончыла дадатковыя заняткі з групай рэферэнтаў і сакратароў амбасадаў і цяпер сядзела ў самоце ля стала, гартала нейкую кніжку.
— Ну, як вам навучанне нашага штата? – спытаў прэзідэнт. – Задаволеныя працай? Не шкадуеце, што згадзіліся на яе?
— Дзякуй, усё добра, — адказала жанчына і запытальна зірнула на яго. – Але... што далей? Я маю на ўвазе практычны бок справы. Вы ж, пэўна, маеце нейкі план? Не можа быць, каб не мелі. Не дзеля пустога ж інтарэсу ўся гэтая мітрэнга з курсамі...