— То добра, хопіць кірмашыць, хадзем... Французік хрэнаў… цьфу!
Тым часам падышла да завяршэння падрыхтоўка да іспыту па мове. Вольга Андрэеўна распрацавала спіс пытанняў да яго, і ў сярэдзіне наступнага тыдня памочнік раздаў іх супрацоўнікам Адміністрацыі, кіраўніцтва справаў і кабінета міністраў, а таксама ўсёй без вынятку абслузе. Рух у калідорах будынку яшчэ больш узмацніўся. Але тут здарылася непрадбачанае.
За два дні да іспыту, у аўторак, у праваахоўныя органы паступіла ананімнае паведамленне аб тым, што ў будынку Адміністрацыі імаверны выбух. Быццам нейкія мярзотнікі здолелі пранесці ды схаваць у ім выбуховую прыладу, і цяпер з хвіліны на хвіліну чакай бяды. Людзі з прыстасаваннямі для яе выяўлення запоўнілі памяшканні, персанал тэрмінова эвакуявалі. Гэта было зусім няцяжка: напалоханыя нядаўнімі выбухамі ў Расіі службоўцы працоўныя месцы пакідалі без намёку на незадаволенасць, нават ахвотна. Прэзідэнт выйшаў са свайго кабінета апошні, тады, калі ў будынку ўжо нікога, апроч вышукнікоў, не заставалася.
Працы па вышуку выбуховай прылады працягваліся без малога дзве гадзіны, але безвынікова. А яшчэ праз гадзіну ў інтэрнэце з’явіўся допіс, што ўся гісторыя з аб’яўленым выбухам – банальная правакацыя.
Да сканчэння працоўнага дня заставалася гадзіна, і прэзідэнт, не жадаючы рызыкаваць жыццямі (ці мала што?) падначаленых, дазволіў ім разысціся па хатах раней. А сам, нягледзячы на ўгаворы памочніка і міністраў-сілавікоў, падняўся на свой паверх.
Выгляд парасчыняных кабінетаў раззлаваў яго. Да таго ж вышуканты нават не парупіліся пакласці на месца павыманыя падчас аперацыі з шафаў і шуфлядаў ды разбэрсаныя паўсюль паперы і кнігі.
Ён увайшоў у адзін пакой, у другі – усюды панаваў рэзрух, быццам тут пагаспадарыла гайня рабаўнікоў. Усюды расхрыстаныя шафы, перакуленыя пісьмовыя прыборы, папкі на сталах, і усюды побач з імі... зялёна-балотнага колеру томікі Жэнэ. Спачатку прэзідэнт, узрушаны бесцырымоннасцю вышукнікоў, не звярнуў на іх увагі. Але ягонае вока спатыкалася аб кніжкі так часта, што гэта было толькі пытаннем часу.
Дык вось што яны ўсе чытаюць! Жэнэ! Вось адкуль іх змоўніцкі выгляд! Жэнэ! Гэта ўжо эпідэмія!
Асабліва абурыў яго стол Эпізодчыка, на якім зелянелі абгорткамі ... ажно тры кнігі француза. Вось хто, аказваецца, тут галоўны яго папулярызатар, рухавік вэрхалу! Вось што азначаюць усе гэтыя перагукванні-перашэптванні супрацоўнікаў, што імгненна сціхаюць, варта выйсці яму, прэзідэнту, у калідор.
Ён дабрыў да свайго кабінета. У пакоі ўсё было акуратна прыбрана – нідзе ні намёку на вышуковыя працы. Толькі ссунутая па другі бок ад крэсла сметніца сведчыла пра нядаўнюю прысутнасць у кабінеце старонніх.
Прэзідэнт апусціўся ў крэсла, але прасядзеў у ім нядоўга : захацелася ў прыбіральню. Ён выйшаў з пакоя, падаўся ў канец калідора.
У прыбіральні, надзіва, было гэтаксама чыста, як і ў кабінеце. Толькі над адным з пісуараў у куце, там, дзе пачынаўся шыхт кабінак, высвечваў чырванню ў паўзмроку нейкі малюнак. Ён падышоў бліжэй, каб разглядзець яго, і не даў веры: дзяцюк з ягонымі рысамі твару размахваў гееўскім, колераў вясёлкі, сцягам, а наўкола тоўпіліся, цягнучы да яго, бы да гуру, рукі, дзесяткі малойцаў з выявамі абгорткі кніжкі Жэнэ замест твараў.
«Не, гэта ўжо не эпідэмія, гэта – пандэмія», — падумаў ён і пачаў ліхаманкава сціраць са сцяны крамзаніну. Сціраў ды дакараў сябе за неабачлівасць: трэба ж было гэтак па-дурному даць глебу для шантажу! І нават думка, што калі б не было Жэнэ ды Арсеня, што-небудзь іншае (народ той яшчэ) нядобразычліўцы прыдумалі б, чамусьці не суцяшала.
Але самая вялікая неспадзянка чакала прэзідэнта дома.
Ад самага пачатку, ледзь толькі ён пераступіў цераз парог рэзідэнцыі, штосьці падалося яму ў доме не такім, як звычайна. Гнятлівая цішыня панавала ў паветры. Жонка, хоць і сустрэла яго, паводле завядзёнкі, пры ўваходзе, паводзіла сябе так, быццам яе смяртэльна пакрыўдзілі: у вочы глядзець пазбягала, на пытанні адказвала адно немым кіўком галавы. А калі і прамаўляла якое слова, дык рабіла гэта падкрэслена суха, быццам вытрымлівала патрабаванні афіцыйнага пратакола: так, спадар прэзідэнт, як скажаце, спадар прэзідэнт. Апошняе канчаткова збіла яго з тропу. Што да чаго, уранні, пасля пяшчотна-мілоснай, поўнай эратычных вытанчанасцяў ночы, гэтак цёпла, здаецца, развіталіся? Зноў жа, казала, збіраецца апоўдні з сяброўкай у spa-салон, а тут на табе — ні каліва макіяжу на твары. І вочы вунь запалыя, як пасля хваробы...
Адказ на гэткія дзівосы чакаў яго ў кабінеце. Кампутар быў падключаны да інтэрнэту, і на маніторы яго красаваўся фотаздымак-калаж, на якім яны з Арсенем – хлопец у позе прыгнутага ветрам долу сланечніка, ён – ззаду, у паставе персанажа з анекдота пра асобаў, з-за якіх ужо і за шайкаю ў лазні неўзабаве не нахінешся, чытаюць кніжку Жэнэ. Зверху на ўсю шырыню калажа зіхацеў, пераліваўся колерамі вясёлкі вялізны, памерам на дзве траціны экрана, надпіс на мове: «АПСІМАТ І ЯГО АМАНУЭНСІС[12]».
12
Паводле «Літаратурнага слоўніка», якім карыстаецца каралева ў «Няпростым чытачы» А. Бэнэта, апсімат – чалавек, які пачаў позна вучыцца, амануэнсіс – літаратурны памочнік.