— Пасвяці запалкай, недзе качур тут павінен быць…
Туфялёк кінуў вобзем дапаленую цыгарэту, чыркнуў запалкай і, як толькі мільгнуў абрысамі сярод быльнягу асветлены агнём край паўстлелай бэлькі, пацягнуўся ў кішэню па другую.
— Зноў паліць? А тады бок вось і будзе балець, — сказала няўхвальна Туфіля і апусцілася на качур. – Фуй ты, стамілася.
Туфялёк наўздзіў паслухмяна паклаў пачак назад у кішэню, сеў на бэльку побач з жонкай.
І раптам неўспадзеўкі, аж яна ўздрыгнула ўсёю паставай, абхапіў аберуч Туфілю за плечы.
— Ідзі ты! – штурхнула яна старога локцем і пасунулася воддаль, на край качура.
Надзіва, праява гэткае яе непрыязнасці Туфялька ані не абразіла.
— А ці памятаеш, як бавіліся тут, пры карчме? – сказаў ён пранікнёна і выпрастаў руку, каб дакрануцца да ёйнай. — Як падгузілі Шлёмку пусціць унаначкі абаіх у адзін пакой, бытта дзеля грэху, каб потым бацьку твайго змусіць аддаць цябе за мяне і грошы сякія-такія з яго выцягнуць, а пасля…
— І што пасля? Нічога ж не было…
— Факт, не было, я і не кажу, што было… Але назаўтра… Бацька ледзь свет прыехаў раз’ятраны, а ты што яму сказала? Што я з цябе наздзекаваўся, маўляў, а браць не хачу… Гэтак енчыла, гэтак удавала няшчаснасць, што ён і паверыў! Ох, артыстка ты была...
— Дык што?
— Сама ведаеш… І ажаніцца дазволіў, і пасагам яшчэ неблагім надзяліў. Памятаеш?
— Анічагуткі не памятаю, – сказала Туфіля і, не даўшы рады стрымацца, гучна, ажно разлеглася побач кустоўе, засмяялася. – Знайшоў што ўспамінаць. І не сорамна! – Яна здушыла смех, але па голасе яе і па тым, як яна раз-пораз падносіла да вуснаў рог хусткі, каб не даць весялосці нанова завалодаць сабою, было бачна, што згадка пра той шасцідзесяцігадовае даўніны выпадак калі і не даспадобы ёй, дык і настрою не псуе.
— Рызыковыя мы былі, — сказаў, не зважаючы на ўшчуванне, Туфялёк і дадаў: — Так даўно тое было… І дзе яно ўсё?
— Было й сплыло, — сказала яна і, разгарачаная, мабыць, успамінам, неўпрыцям пасунулася бліжэй да старога, упетрыла пагляд у непранікальную, хоць вока калі – месячык чарговы раз толькі што схаваўся за аблачыну – цемру.
Праўда, быў час! Усё не толькі што жыло навокал – кіпела. Хіба ў тыя часы прайшоў бы во гэтулькі, як яны сёння з Туфяльком прайшлі, не спаткаўшы ніводнага чалавека? І не па адным ці па двое – грамадамі, асабліва моладзь, асабліва як час посту мінаў ды вечарыны па наваколлі пачыналіся, хадзілі. А сюды во, да Шлёмкавай карчмы, каго ні прыносіла толькі з дальніх і бліжніх краёў. Пешых, конных заўжды было шмат, непапушчы бы на тым кірмашы, людцы круціліся. Адно слова – мурашнік. Падводы як пастануць, бывала, уздоўж платоў пры стадоле, дык аж уваччу чорна ад конскіх загрыўкаў і ад поту конскага і смуроду ад збруі аж млосна. Але ж ніякага табе рабаўніцтва, ніякага зладзейства, крый Бог. Хіба што цыганка якая курыцу, пакуль гаспадыня ў гародзе пры градах з матыгаю шчыруе, падцібрыць ды знясе на харч сваім цыганятам. А ўжо каб хто прырэзаў каго сумысля, на лёгкую спажыву паквапіўшыся, – такога адвеку абсягі гэтыя, нізябіны ды пагоркі, не ведалі. Во які досвед супольнага жыцця ў ладзе ды спагадзе, ды каму яго перадасі, каму ён патрэбен сёння?
Словы кіроўцы пра выпадак у Петрачках неўпрыцям узгадаліся Туфілі, і яна ажно здрыганулася, міжвольна ўяўляючы карціну забойства.
— Туфіля! Туфіля! – Туфялёк стаяў перад ёю і тоўхаў пад бок вузкаю сваёй даланёй.
— А? Вой, як заснула я, ці то прымроілася што! – сказала яна і борзда падхапілася з месца. – Хадзем! Сядзім тут, як на дозарках…
— Як пусцяць пайсці, — сцішаным голасам прамовіў ён і паказаў рукою ў накірунку асінніку, дзе месцілася колісь стадола. – Бачыш, агеньчык бытта? Бытта паліць хто ці запалкаю свеціць...
— Дзе? – перапытала яна і, паўзіраўшыся хвіліну-другую ў цемру, сапраўды ўбачыла ўдалечыні быццам агеньчык. А неўзабаве і мужчынскі голас вецер данёс да вушэй – абрывісты, глухі, як з-пад зямлі.
— Каму ж тут быць у такую пару? – сказала, пераадольваючы дрыжыкі і адчуваючы, як халадзее пад ватоўкаю дарэшты набрынялае страхам цела. – От было мне мабільнік узяць з сабою. От дурні мы… Пазванілі б Людзе – і ўжо, глядзіш, не так вусцішна было б…
— Хто б там ні быў, а стаяць тут век не будзеш, — сказаў Туфялёк і пасунуўся ў цемру. – Трэба сунуцца…
— Не ляці гэтак хутка, а то не паспяваю, — даганяючы яго, сказала ціха Туфіля і ні з таго ні з сяго дадала: – Чуеш, я вось думаю… А каб тады не згінулі тыя нашы дваццаць пяць тысяч, што б мы сёння з імі рабілі?