Вот я вам прызнаюсь, вы ізвініце… Я пра эта нікаму асобенна не расказваю, но ў мяне ўсю жызнь так, сколька сябе помню — у канцы аўгуста какое-та такое асобеннае састаяніе на душэ. Трывога какая-та. І не паймёш, аткуда. Будта бы дышыт хто-та на вуха. І песні какіе-та за спіной жалабныя слышацца, а абярнёшся — нікога там і нет. Можа, эта ў мяне ад даўленія. Я хацела доктару расказаць, дык пабаялась. Скажут яшчэ, сумашэдшая. А ано ж толька ў аўгусце так. Патом праходзіт. У канцы сенцябра ўжэ і не слышна нічога. А можэт, эта што-та такое асобае на душы. Не ўсё ў жызні лагічаскі аб’ясніма.
Ну, вам эта ўсё неінцярэсна, праўда? Ладна.
Смена у нас вабшчэ-та да часа ночы, но мы сваё ўжэ пачці атработалі, у нас там свае дагавароннасці былі… Стаім мы з Гаркавым, задумалісь. Смотрым — ідзёт. Дваццаць первы, “гармошка”. Точна па распісанію.
Заходзім. У первую двер. Людзей нямнога, но і ня мала, как абычна ў эта ўрэмя. Рабочы ж дзень. І рэакцыя ў людзей абычная, хто ўздрогнет, каго перакосіт, но бальшынство спакойна васпрынімает — мы ж не фашысты какіе-нібудзь. Людзі ў нас к парадку прывыклі, спасіба гасударству. С эцім, я шчытаю, у нас бальшой прагрэс за паследнія дваццаць лет. Толька ж усё роўна абязацельна хто-та адзін найдзёцца, за каго астальным стыдна будзет. Вот і на этат раз. Жэншчына адна, харашо адзетая, как-та замешкалась, а патом сматру: как-та ана міма Гаркавага праскальзнула, ну проста как змяя, і к выхаду прабіраецца. Есць такое слова беларускае, “жвавенькая”. Я павярнулась, рукамі за поручні на сядзеннях з абодвух старон схваціла і ей наперарэз стала. Так, што нікуда ей не прайці.
“Праязной ваш, жэншчына, пакажыце, будзьце дабры”, — гавару ей твёрда, но вежліва.
Ана сразу ў крык. І так ісцерычаскі, што хоць ты вушы затыкай. Ну чэснае слова, как будта ей палец прышчамілі. Гаркавы падышоў, но за два шага астанавіўся, он мужык крупны, но паэтаму слішкам астарожны, усігда баіцца, што датронецца ненарокам да пасажыркі. Правільна дзелает, канешна, ані ў нас цяпер такія пайшлі, безбілетнікі — случайна датронешся, сразу крычат, будта іх насілуют: “Убярыце рукі, я на вас у суд падам!” І могут жа, а патом яшчэ і свідзецелі найдуцца. Но мяне эцім не вазьмёш. Я стаю перад той жэншчынай і прама ў ліцо ей сматру. А ана атварачываецца і другім пасажырам жалуецца — мол, не пускают ее эці атродзья. Мы з Гаркавым то есць. Я слушаю, слушаю, а патом гавару спакойна этай жвавенькай:
“Жэншчына, ну как вам не стыдна”.
“Мне? Стыдно?”
“Ну вот пасудзіце самі, — гавару я і ў глаза ей сматру с укорам. — Ну мы ж усе людзі. Ну былі б вы бальная ілі бярэменная, мы б вас па-чалавечаскі пажалелі, канешна. Ніхто ж вам не ўраг. Но вы на сябе пасматрыце. Адзетая харашо, красіва, накрашэна са ўкусам. Обуў на вас, апяць жэ, качэственная. Целефон харошы, дарагой. Што ж вам мяшала талончык прыабрэсці? У кашальку ў вас дзеньгі есць, хватает, дажа валюта імеецца”.
Пра валюту эта я ужэ так, радзі эфекта сказала, рыскнула. Увесь мір — цеатар, а мы ў ім акцёры. Но: падзействавала. Атнашэніе у людзей к жэншчыне этай как-та паціхоньку ізменілась, я эта сразу пачуствавала.
“У меня? Валюта? Да вам откуда знать?”
Ана ад злосці аж задахнулась. А людзі к ней усё бліжэ і бліжэ падходзят, цярпеніе цяраюць. Усім жа дамой хочацца. Я улыбаюсь вежліва і ей так будта бы ў шутку прэдлагаю:
“А вы пакажыце кашалёчак. Я ў рукі браць не буду, проста пакажыце. Давайце дагаварымся, еслі там есць дзеньгі, тагда вы плаціце штраф, а еслі нету — ідзёце на ўсе чатыры стораны”.
Гаркавы мне із-за яе спіны мігае — ты што тварыш? Што за прэдстаўленіе? А я ўніманія на яго не абрашчаю і ў глаза сваей сабяседніцы спакойна сматру. Неплахой мужык Гаркавы, но прастой как пяць капеек. А пасажыры ўжэ вазмушчаюцца — і не на нас, а на ту безбілетніцу. Хто-та ее за плячо тронуў. Што дзелаць. Заплаціла ана, Гаркавы квітанцыю выпісаў. С аблегчэніем усе ўздахнулі. Астальных мы быстранька праверылі па аднаму — дык ані ужэ дажа з гордасцю какой-та талоны паказвалі. Усе вышлі, кроме аднаго. Тот как сядзеў у канцы салона, так там і аставаўся. Бывае.
“Ну што, пашлі будзіць?”
“Пашлі”, — кіўнуў Гаркавы і закасаў зачэм-та рукаў.
Мне тот спяшчы пасажыр з самага начала не панравіўся. Сама не знаю, у чом прычына была. Можэт, сядзеў как-та слішкам неесцественна. Дажа для п’янага. Гаркавы к яму первы падышоў, за плячо патрос:
“Прыехалі!”
А он ноль рэакцыі.
“Мужчына!”
Ноль па фазе, как у маёй юнасці гаварылі. Сядзіт непадвіжна, как будта над намі іздзеваецца. Я Гаркавага адсунула і сама над тым п’яным накланілась. Гаркавы за сьпіной завёў сваю песню: кідай і пашлі, зачэм нам эці хлопаты лішнія, но я ўжэ панімаць начала: што-та тут не так.