Выбрать главу

Як бачым, гэтая жанчына ў размовах давала разгорнутую i ўсебаковую характарыстыку тагачаснай савецкай рэчаіснасці. Яна выказвалася пра тое, што было ў думках бальшыні маўклівага запалоханага сялянства. Але характарыстыка рэчаіснасці, адрозная ад афіцыйнай прапагандысцкай, у вачах савецкага "правасуддзя" не магла быць інакшай, як "клеветническая". І Грынкевіч 8 лютага 1950 года атрымлівае па артыкуле 72, п. "а" восем гадоў зняволення ў ИТЛ.

У той самы дзень той жа суд разгледзеў справу Грынкевічавай зямлячкі Алены Барысевіч з колішняга Ільянскага раёна. Абвінавачанні былі падобныя: "клеветнические измышления на Советскую власть и ее действительность, на колхозное строительство в СССР, распространяла клеветнические поражения слуха (так у арыгінале — М.Ч.) о будущей войне Советского союза, клеветала на органы МГБ". Аднак падсудная, у дадатак да "злачынстваў" зямлячкі, "клеветала на Советские законы и советское правосудие, дискридитировала советских партизан и офицеров". У дадзеным выпадку, можа за "дискридитацию советского правосудия", гэтае "правосудие" прысудзіла Барысевіч на два гады больш ИТЛ — 10, з пазбаўленнем выбарчых правоў на 5 гадоў, і.зразумела, з канфіскацыяй усёй маёмасці.

На сходах, куды вяскоўцаў зганялі, каб зарганізаваць у калгас, лепш было маўчаць. Усялякія сумневы, а тым больш крытыка, расцэньваліся як злачынства, i ў паскораным парадку жорстка караліся. Для постраху іншым, каб былі згаворлівейшыя.

Вось грамадзянка Вікторыя Дзвіль з вёскі Гейстуны Ашмянскага раёна на сходзе аднавяскоўцаў вясной 1950 года "проводила контрреволюционную агитацию — клеветала на условия жизни колхозников и призывала граждан не вступать в колхоз". За што i атрымала восем гадоў сталінскага канцлагера. Вось так: заклікаеш "не ўступаць", i ты — контрэвалюцыянер.

А вось паказальны працэс ужо з 1953 года. Жыхар вёскі Стара-Дубава Чурлёнскага сельсавета Вялейскага раёна Аляксандар Аўдзей, 1924 года нараджэння, беларус, жанаты, не судзімы, на паддашку свайго дома пад замком захоўваў антысавецкую літаратуру, а таксама "исполненные от руки два рисунка создателей Коммунистической Партии и Советского государства с учинением на них клеветнических надписей, а также хранил картонную коробку с антисоветской надписью в адрес одного из создателей Коммунистической Партии". "Один из организаторов" на пачатку сакавіка таго ж года ўжо памёр, але Маладзечанскі абласны суд 25 сакавіка пастанавіў Аўдзея «с применением Указа Президиума Верховного Совета СССР от 26 мая 1947 года

"Об отмене смертной казни" подвергнуть заключению в ИТЛ сроком на 25 (двадцать пять) лет, с конфискацией всего имущества, с поражением прав на 5 лет». A калі б падсудны адамкнуў куфар ды паказаў каму тую антысавецкую літаратуру? Што б яму суд тады прысудзіў?

Маладзечанскі абласны суд за 1950 год, калі судзілі арганізацыю Расціслава Лапіцкага, разгледзеў 30 палітычных справаў. 3 ix палова была — "контррэвалюцыйная або антысавецкая агітацыя i прапаганда". Гэтыя матэрыялы амаль не кранутыя даследваннямі i не вядомыя грамадскасці, таму тут варта падаць спіс асуджаных, апеляцыйныя справы якіх разглядаліся Вярхоўным судом БССР[24].

За "контррэвалюцыйную агітацыю" былі асуджаныя: А.С.Барысевіч, В.В.Дзвіль, Ф.А.Грынкевіч, С.І.Касцюк, Е.Д.Пятроў.

За "антысавецкую агітацыю" пацярпелі: А.С.Брацук, І.С.Дзіковіч, І.І.Жамойдзін, Н.Ф.Клімашэўская, B.А.Кукель, П.А.Міцько, Э.І.Прадко, А.Д.Самаль, C.С.Салагуб, А.Ф.Транбоцкі, М.В.Усціновіч.

Асуджаныя за "удзел у бандыцкай групе": М.А.Баўтрук, І.І.Наркевіч, І.В.Сабалеўскі, Э.К.Данановіч, В.Л.Вайцяховіч, М.Л.Глазко, І.В.Кавалеўскі, Б.Б.Каляда, Я.І.Яворскі. Пры гэтым вядома, што "бандамі" ў судовых справах называліся, як правіла, антысавецкія партызанскія аддзелы.

Атрымалі розныя тэрміны зняволення за "злачынную сувязь з бандыцкай групай": С.Ф.Воўчак, В.Ф.Гнілазуб, С.М.Сямашка, У.М.Сергіевіч, Ю.Б.Чабрыцкі.

За "незаконнае захоўванне зброі" атрымаў свой тэрмін І.Барбашынскі.

Каля 40 палітычных справаў разглядаў Маладзечанскі абласны суд i ў наступным 1951 годзе.

С.В.Хадыка быў асуджаны за "контррэвалюцыйную агітацыю".

За "антысавецкую агітацыю" былі адпраўленыя ў канцлагеры: Б.А.Андрыеўскі, Б.Л.Андрыеўскі, І.І.Бабліс, МД-Варакса, Б.А.Вайцяховіч, Б.І.Гельмер, З.А.Дубіцкі, Б.М.Ждановіч, І.С.Лагуновіч, Р.К.Мілейша, М.К.Пачыкоўскі, М.М.Шарэцкі, С.К.Шыманскі.

А вось К.І.Валадковіч, як высветліў суд, праводзіў не толькі "антысавецкую", але i "антыкалгасную" агітацыю.

вернуться

24

Маладзечанскі рэгіянальны архіў, фонд Р-2116, вопіс 3.