На вуліцы то там, то сям з'яўляліся людзі. Калі брыгада апынулася каля Бенсавай брамы, лёгка скрыпаючы лапцямі па снягу, падышоў Сапрон да Мікіты.
— Ютка пашоў варыўню забіраць ад Бенся. Глядзі, онё.
Стары ўзіраўся ў канец, калі мужчыны зайшлі ў двор, і мабыць, нічога не бачыў.
Пакуль усе увайшлі, праз адчыненыя дзверы, клубамі кувыляючыся па падлозе да самае печы, у хату цякло марознае паветра. Старая Бенсіха сядзела ў запечку, калыхалз дзіця.
— Дзверы зачыняйце! Не бачыце —дзіця прастудзіцца! — бяззубымі сківіцамі прашамкала старая.
— А дзе гаспадары? — кладучы справу на стол, сказаў Мунька.
Спужаўшыся увайшоўшых, шарахнулася ў бок цыбатымі нагамі цялё, разліўшы малако, якім паіла яго Бонікава жонка.
— Зараз прыдуць,— сказала яна, устаючы з калодачкі. Стаяла, апусціўшы рукі, не ведаючы, за што ўзяццч.
— Мы можам і абчакаць,— сказаў Змітрок, мерачыся сесці ў крэсла з выгінастымі більцамі спінкі.— А ты, Ютка, ідзі закуры.
— От і гаспадар,— сказаў Мунька, убачыўшы увайшоўшага Бенся.— Хадзі бліжэй да стала.
Бенсь узапёрся пасінелымі рукамі на ўскрай стала, пазіраў на Муньку, які гаварыў, чаго і па што прышлі.
— Зразумела? — запытаўся Мунька. — Зараз дайце ключы, якія у вас ёсць.
Стары, згорбіўшыся, пашоў у другую палавіну. Неўзабаве адтуль вышаў, расчырванелы ўвесь, Бонік.
У дзвярах стаяў збянтэжаны стары Бенсь.
— Не дам ключоў, на гэта права не маеце, — з слінаю вылецела ў Боніка.
— Ці праўда? — устаючы з крэсла паправіў на галаве шапку Змітрок.
— Газеты пішуць што? Культурная гаспадарка, а яны кулака знайшлі.
— Ты па культурнаму і варыўню ў Юткі адабраў, ні за што збіўшы чалавека? Пасядзеў два гады, мусіць мала яшчэ? — перад самым носам у Боніка трос Змітрок аброслым кулаком.— Гэта табе, маць...
— Змітрок, пачакай.
Бонік у прыскрынку шукаў газеты, але Мунька супыніў яго і сказаў, што гэтак было два гады назад, а не цяпер.
— Што тут гаварыць! Звязаць гада, калі брыкаецца, — высунуўся Змітрок.
— Добра кажа, але,— гаманіў каля стала Ютка.— А парабак дзе? Нешта не відаць.
— Дзе парабак? — пад самае вуха запытаў Змітрок у Бенся.
— Учора дамоў пашоў.
— Прагнаў ужо?
— Не, сам пашоў.
Занатурыўся Бонік і ключоў ніяк не даваў. Тросся ад злосці, адгыркваючыся, стаяў каля стала, як воўк, запёрты ў куток. Але пранырлівае вока Пятра, што дагэтуль сядзеў, нічога не кажучы, заўважыла ключы на гратаўцы. Пакуль там гаманілі, ён, п'ючы ваду ў мыцельніку, сцяг ключы ў кішэнь, захіліў полы казінага паўкажушка і сеў каля стала.
— У мяне ключы, брат ты мой, — і перадаў звязак ключоў Муньку.
Бонік, здаецца, памкнуўся быў, каб схапіць ключы, але Змітрок адпіхнуў яго.
— Супакойся!
Той спахмурнеў і, нічога не сказаўшы, вышаў у другую палавіну.
Пачалі апісваць маёмасць. Частка брыгады пашла у клець і хлявы, частка засталася ў сенцах.
— Зараз і самі збірайцеся,— увайшоўшы ў хату, сказаў Мунька.
Змітрок гукнуў Пятра і яны зайшлі ў другую палавіну. Бенсь паволі збіраўся; сеўшы на заслончык каля печы нешта шаптаў увесь час. Бонікава жонка дрыгала нагамі, кінуўшыся тварам у падушкі. Старая залезла на печ, поўзала па чарэні і ўвесь час божкала. Бонік спачатку гразіў, а потым стаў лаяцца.
— Перастань, а то я магу зараз заваліць, калі раскудахтаўся! — гаманіў Змітрок, аглядаючы грамафон.
— Што ты гаворыш з імі гэта ж... — і не скончыў пачатага Бенсь, крэкчучы пяўся ўсцягнуць бот.
Змітрок разглядаў шырокія лапушыстыя лісты вазонаў.
— Як сераўно ў Афрыцы, ці дзе гэта? — пытаў, паказваючы Пятру. Потым хадзіў па хаце і паціраў рукі.
— Што вы збіраецеся, як па сена? На кірмаш вас павязом, не іначай... — не пераставаў Змітрок.
Аформіўшы справу, як належыць, Мунька вышаў на ганак. Пад'ехала падвода.
Спакойна сеў на воз стары, за ім Бонік з пабялелым тварам і старая...
Нявестка не слухала ўгавору, крычала на ўсю хату.
...Пятрок замкнуў хату, зачыніў вароты і астаўся тут на вуліцы ў гурце. Мунька з Васілём паехалі к зяцю Бенся на хутар.
— Варыўню паказваць вязеш? — падміргнуў Сапрон Ютку.
— Ага,— адказаў той і ўкуліўся у развалкі апошняй падводы праводзіць іх да сельсовета.
М-ка Лапічы, Асіпавіцкі раён.
7/Х—33 г