«Вестка-лёс» — другое безназоўнае і па-свойму прысутнае ў вершы слова.
I яшчэ — бацька «сее той бок». Чаму той бок, а не ўсё поле? Ён жа, здаецца, арэ ўсё поле, а не толькі «той бок». Калі чытач спытаецца пра гэта ў аўтара, той, мусібыць, спашлецца на сам верш: так хоча верш і верш ведае, што так мае быць. Дзеянне, што спраўджваецца тут, прарастае з таго свету і не ўкладаецца ў геаметрычны расклад. Яно як бы парушае яго, уводзіць яго ў асіметрыю ці, больш дакладна, у адваротную сіметрыю, бо тое, што т у т выяўляецца, т а м ёсць, а калі выяўляецца, то не як адлюстраванне, а як узаемапрацяг, супадзенне адметнасцяў.
Гэты свет нахілены ў той свет, і гэты бок скрануты ў той, але — семантычнае пытанне: які ён, той бок, правы ці левы? І якою рукою — правай ці левай — бацька засявае яго?
Тое, што робіць бацька, вынікае са спрадвечнай праўды жыцця, ён спраўджвае справу і вызнае правіла, і яго дзеянне семантычна найбольш суадносіцца з тым, што азначаецца найменнем «правы» (так, па-стараславянску «правы» гучыць як desnъ, па-літоўску як dešinys, на санскрыце — dakşinah, і значэнне яго апялюе да дзеяння). Правы — трэцяе, адчытанае намі безназоўнае слова ў вершы, і, як назоўныя, яны (словы) безназоўныя па-рознаму. «Правы» натуральна ўпісваецца ў пазначаную гукасэнсавую ізаглосу (тую, дзе «ралля», дзе «рай», дзе «радно»), і ўскосным пацвярджэннем, што яно дарэчы, вершу адгукаецца евангельская асіметрыя: «Ісус ім кажа; дзеці, ці маеце што есці? Яны адказалі: не. Тады ён ім кажа: закіньце невад на п р а в ы бок лодкі — і здабудзеце» (Ян: 21, 6). У змесце з'явы ўгадваецца яшчэ адна рэалія — конь, але семантыкай верша яна не запатрабавана і — безназоўным словам не становіцца, яе роля перадаверана плугу.
Тут, на полі няма нічога цвярдзейшага за плуг: ён зрушвае раллю з месца і зрушвае так, што гэтае зрушэнне не спіхвае яе, а будзіць, уводзіць у здзейсненасць. Зрушаная ралля — скранутая. Плуг аддзяляе ад нерухомага поля «скібы раллі», ён перапарадкуе поле, парушае яго і сцеле пад бацькавы ногі сцежку: ідучы за плугам, бацька заўсёды мае, куды ісці.
Плуг змайстраваны і з аб'яўленых у вершы рэаліяў больш за ўсё здзейнічаны: бацька ідзе за ім, як за сваім павадыром, і здзяйсненне набывае свой кшталт.
Плуг не ад поля, але пільнуе поле і не можа ад яго нікуды падзецца. У ім ён выяўляе сябе, і з ім поле дзейсніцца. Тое, што дзейсніцца, набывае здольнасць прыходзіць у канец і вяртацца ў пачатак, і «вечнасць даўно» бярэ ў гэтым удзел. Каб ісці, трэба, каб нешта заставалася ззаду і паўставала наперадзе, а яно застаецца і паўстае, калі дзейсніцца і здзяйсняецца.
«ПАЭЗІЯ: УВОДЗІНЫ Ў НЕВЫМОЎНАЕ»
(Гутарка Анатоля Івашчанкі з Алесем Разанавым)
Пра шлях і пошук
— У літаратуразнаўстве існуе панятак: «медытатыўная лірыка», які часцякам прымяняецца і ў дачыненні да Вашых твораў. Пад ім разумеюцца вершы філасофскага зместу, «вершы-роздумы», дзе лірычны герой рэфлексуе з пэўнае нагоды. Ці не падаецца Вам, што гэты панятак не зусім карэктны? Бо вяршыняй медытатыўнае практыкі ёсць «пусты розум» ― стан свядомасці, пры якім разумовая дзейнасць наогул спыняецца. Блытаніна, мабыць, палягае ад перакладу вытворнага з лаціны: meditatio — роздум, разважанне.
А. Р.: Азначэнне ідзе ўслед за з'явай і кожным разам мусіць фармулявацца нанова ці, па меншай меры, дафармулёўвацца і ўдакладняцца. У сваёй творчай прасторы я дакладна распазнаю і акрэсліваю тое, што напісалася ці хоча напісацца: версэты, вершаказы, зномы, пункціры ці традыцыйныя вершы. Калі па-за ёю — тут усё занадта агульна. Прынамсі, з найменнем «лірыка» я не звыкся і са сваёй творчасцю не суадношу. «Страла і мэта» — калісьці назваў Уладзімір Калесьнік артыкул пра маю творчасць. Двое — яны адно: і намацаная мэта гэта ўжо і пушчаная страла. Што да медытатыўнай лірыкі, дык гэта страла, пушчаная некуды,— у ноч. Але не ў нікуды, і ноч, у якой усё раствараецца і ўсё прысутнічае, уцягвае яе ў сваё бязмежжа, а здані распачынаюць з ёю сваю размову. Тут шмат зману, і парадай маглі б быць словы Адама Міцкевіча: «Май сэрца і глядзі ў сэрца». А тое, што вы называеце «пусты розум»,— перш за ўсё розум, вольны ад асабовасці, і ён застаецца такім, пакуль страла ляціць ад, Але калі яна са здабыткам досведу (ці, больш дакладна, самім здабыткам досведу) зварачаецца да, «пусты розум» сублімуецца ў логас і здольны ўкладацца ў словы.