Не менш дасканалае прыстасаванне ўжывалі індзейцы i малайцы. Яны строма прыстаўлялі да дошчачкі пруток, а потым яго раскручвалі гарызантальнай рухомай перакладзінкай, прывязанай да вяршыні прутка, i драўляным або каменным махавічком. Карацей кажучы, гэта было вельмі падобна да «помпавага свярдзёлка», які ўжывалі еўрапейскія рамеснікі да нядаўнага часу. Некаторыя падарожнікі сцвярджаюць, што з дапамогай такога гірыстасавання можна распаліць вогнішча за некалькі секунд.
Іншыя спосабы здабывання агню трэннем былі менш распаўсюджаны. Сярод ix вядома выпілоўванне, калі тонкім, як нож, кавалкам дрэва пілавалі ўздоўж іншага кавалка. Для такога спосабу найбольш прыдатны быў бамбук, бо яго вонкавая абалонка вельмі цвёрдая i мае шмат краменязёму, што спрыяе мацнейшаму награванню пры трэйні, асяродак жа бамбука рыхлы i лёгка загараецца.
На многіх ціхаакіянскіх астравах ужываўся так званы «агнявы плуг». Грэба было церці канцом прутка, нахіленага пад вуглом у 30-35° у пазе, выразаным на дошцы. Пад час трэння ў канцы паза ўтвараліся апілкі, затым тут успыхвалі іскры i нарэшце гарэў агонь. Яшчэ радзей ужывалася «агнявая помпа». Яна складалася з цыліндра i шчыльна дастасаванага да яго поршня. Пры гэтым спосабе выкарыстоўвалася з'ява награвання паветра пры моцным сцісканні. A загараўся трут, які ўмацоўваўся на канцы поршня.
У Старажытнай Грэцыі i Рыме ўмелі запальваць агонь i ад сонечных зайчыкаў, канцэнтругачы ix двухвыпуклай лінзай або ўвагнутым люстэркам. Ёсць сведчанне, што Архімед спаліў рымскі флот у затоцы пад Сіракузамі, накіраваўшы на драўляныя караблі ворага «зайчыкі» ад начышчаных да бляску медных шчытоў грэчаскіх воінаў.
З выкаходствам жалеза ўсе прыстасаванні для здабывання агню трэннем пачалі выцясняцца металічным крэсівам, ударамі якога аб крэмень высякаліся іскры. Гэты спосаб дзе-нідзе, нягледзячы на распаўсюджанне ў XIX стагоддзі запалак, праіснаваў ажно да самага апошняга часу.
У старажытную эпоху, калі жалеза яшчэ не ўмелі выплаўляць, некаторыя першабытныя плямёны ўжывалі ў якасці крэсіва знойдзеныя кавалкі сернага калчадану. Напрыклад, высякалі агонь індзейцы, некаторыя эскімоскія плямёны, туземцы Вогненнай Зямлі. Знойдзены сведчанні здабывання агню з дапамогай сернага калчадану i ў некаторых пячорных жытлах палеалітычнага чалавека.
Еўрапейскія падарожнікі здзіўляліся, як хутка амерыканскія або аўстралійскія абарыгены маглі распаліць вогнішча з дапамогай такіх, здавалася б, прымітыўных драўляных прыстасаванняў.
Археолаг не можа ўявіць сабе рэшткаў паселішча каменнага веку без знаходак крамянёвых вырабаў — сякер, нажоў, скрабалак i інш. Часам ix набіраецца мноства, сотні экземпляраў, не лічачы ўжо розных папсаваных рэчаў, абломкаў, неапрацаваных адшчэпаў i пласткоў. Як ужо нам вядома, у каменным веку большасць прылад працы выраблялася з камянёў.
Праўда, не кожны камень надаваўся для гэтай справы. Крышталічныя пароды былі прыдатныя толькі для сякер i цяслаў. А вось з крэменю можна было змайстраваць амаль любую прыладу.
Крэмень — асадкавая горная парода, назва яго паходзіць з грэчаскай мовы. У беларускіх народных гаворках кавалкі крэменю называюць па-рознаму — «скалкі» ў паўночнай Міншчыне, «гегі» — на Панямонні, у некаторых іншых месцах — «грамушкі» i інш.
Крэмень пераважна ўтвараецца ў выніку асядання краМенязёму з марской вады на дне вадаёмаў або ў трэшчынах i порах горных парод — вапнякоў, даламітаў, радзей глін i пясчанікаў. Ен залягае ў выглядзе лінзаў, пластоў або канкрэцый самых розных формаў i памераў ад некалькіх міліметраў да паўметра i больш.
У Беларусі самыя багатыя запасы крэменю знаходзяцца ў крэйдавых адорвенях, дзе ён, як правіла, залягае цэлымі пластамі. Шмат галечных крамянёў маецца i ў бліжэйшых ад адорвеняў адкладах пяску i жвіру. Такія краменяносныя раёны займаюць заходнюю i паўднёва-ўсходнюю часткі нашай рэспублікі. Крэмень з Гродзеншчыны светла-шэры, нават блакітнаваты з няроўна афарбаванымі палосамі. На Пасожжы ён шэры ў белыя дробныя кропачкі. У Паазер'і свайго крэменю мала, тут на стаянках сустракаецца матэрыял, прывезены з розных куткоў Беларуси тут жа i фіялетавы валдайскі крэмень.
Колер крэменю мае немалое значэнне ў археалогіі. Паглядзеўшы на прылады працы з якога-небудзь паселішча, даследчык можа сказаць, з якімі тэрыторыямі вёўся абмен у мясцовых плямёнаў, або адкуль яны сюды перасяліліся.
Крэмень — амаль адзіная горная парода на Беларусі, якая пры разбіванні дае вострыя рэжучыя грані, да таго ж ён вельмі моцны i цвёрды — да нядаўняга часу ім рэзалі нават шкло. Такія карысныя якасці крэменю заўважылі яшчэ ў самай сівой старажытнасці, i з таго часу на працягу соцень тысяч гадоў крэмень быў незаменным матэрыялам для вырабу прылад працы. Пры адсутнасці запасаў, дзе-нідзе яго спрабавалі замяняць пародамі падобных фізічных якасцей — сланцам, халцэдонам, яшмай. Але ва ўсіх выпадках крэмень быў па-за канкурэнцыяй, I толькі ў раннім жалезным веку яго выцесніў метал.