– Не я прыдумляў... Ён мне дастаўся з такім імем, – адказаў Бурш і спытаў у Шусціка: – А ты ведаеш, што такое Рэкс? Не? Цар – па-лацінску. Праўду я кажу, Рэкс?
Сабака ўстаў. Віляючы хвастом, падышоў да гаспадара і палажыў галаву яму на калена. Ён пазіраў на гаспадара сваімі разумнымі вачыма і нібы падахвочваў: «Табе хочацца расказаць пра мяне? Раскажы, раскажы...»
– Мы тады стаялі пад Варшавай, – пачаў Павел. – I Ў адных і ў другіх сіла была незлічоная... Аднае раніцы пайшлі гітлераўскія танкі ў наступленне. Нашы падбілі некалькі. Астатнія развярнуліся і ходу. Кінуліся мы да падбітых. I раптам – што за дзіва! Разам з людзьмі выскачыў з аднаго танка вось ён, – пагладзіў Бурш Рэкса. – Як вам падабаецца, у наступленне – з сабакам!.. Мне і яшчэ аднаму аўтаматчыку загадалі потым адвесці палонных у тыл. Сабака ні на крок не адставаў ад свайго гаспадара, бялявага афіцэра.
Развітаўся той афіцэр з сабакам, уздыхнуў, пагладзіў і праз слёзы паўтарыў некалькі разоў:
– Майн Рэкс!.. Майн Рэкс!.. Алес капут!..
– Не ўсё капут, – засмяяўся мой напарнік. – Рэкса мы возьмем, а вы пойдзеце адбудоўваць разбураныя вамі гарады.
Вярнуліся мы ў часць гадзіны праз тры. На перадавой было спакойна. Акружылі нас салдаты ў бліндажы і давай разглядаць Рэкса. Кожны разумеў: нічымі яно, нямое стварэнне, не вінавата, што служыла фашыстам. I ўсе з ахвотай падносілі сабаку есці, хто што меў. Але Рэкс толькі пазіраў ім у вочы, а да ежы не дакранаўся.
– Бачылі такога нягодніка. Нават пакаштаваць не хоча.
– Фашыст – ён і ёсць фашыст, – наракалі адны.
– Не ўмееш абыходзіцца з жывёлай, – жартавалі другія і ласкава звярталіся да сабакі: – Рэкс, Рэкс, еш! Ну, эсан, эсан!.. Ты ж зойдзешся ад голаду...
Пазірае, а не бярэ.
– Па гаспадару сумуе. Прагаладаецца – будзе есці, – вырашылі мы.
I зусім выпадкова Рэкс назаўтра ўзяў есці з маіх рук. Мы сядзелі ў бліндажы і абедалі, а ён, галодны, ляжаў у кутку і паглядаў на мяне. Шкада ўсім сабакі, а што рабіць – не ведаем. Я адкусіў кусок хлеба, намазанага кансервамі, і працягнуў Рэксу.
– На, кажу, пакаштуй нашых салдацкіх харчоў.
Рэкс устаў, падышоў павольна, узяў з рукі хлеб і праглынуў. Салдаты аж есці перасталі ад здзіўлення. «Узяў, узяў», – зарадаваліся.
– А што я гаварыў, – прагаладаецца, будзе есці, – сказаў адзін салдат, адрэзаў лустачку хлеба, намазаў кансервамі і таксама падаў Рэксу.
Сабака не дакрануўся. У бліндажы зарагаталі. Тады салдат аддаў лустачку мне, але і з маіх рук сабака больш не ўзяў. Пераглянуліся мы – што за праява.
– А ты адкусі і дай з рота, – параілі.
Я так і зрабіў. Рэкс узяў хлеб, з'еў, завіляў хвастом і яшчэ глядзіць.
– Ага, вунь ты які! Баішся, каб цябе не атруцілі?
– Не бойся. Мы не такія, як твае былыя гаспадары, – загаманілі салдаты...
– Значыць, ён у цябе вучаны? – здзівіўся Трахімчык і падкінуў некалькі галінак у агонь.
– А няўжо ж! Паслухайце, што далей было. Праз два-тры дні Рэкс не вымагаў ужо, каб я даваў надкусаныя кавалкі, аднак браў толькі з маіх рук. I хутка ён так прывык да мяне, што на крок не адставаў: куды я – туды і ён. Пайду па суп, і ён побач з кацялком у зубах па сваю порцыю ідзе. Лягу спаць, і ён каля мяне ўкладваецца.
Аднойчы ў цёмную ноч заходзіць у бліндаж камандзір узвода разведкі і кажа:
– Пойдзеце, Бурш, па языка. Трэба начальству з жывым фашыстам пагаварыць.
– Ёсць, кажу, схадзіць па языка.
Далі мне на падмогу яшчэ аднаго салдата, і папаўзлі мы. А ноч – хоць ты ў вока пальцам калі. Азірнуўся я паглядзець, ці не адстаў напарнік... Тут раптам на плечы мне фашыст наваліўся. I адразу за горла схапіў. Таксама, мабыць, па языка поўз.
Крутнуўся я, вылузаўся наверх. Валтузімся: то я пад ім, то ён пада мною, зморваем адзін аднаго, а голасу не падаём. I раптам я адчуў, што аслаблі рукі ворага, пальцы расшчаміліся. Вывернуўся я наверх, гляджу: мой Рэкс, вось гэты малайчына, схапіў фашыста за ціыю і трымае. Я хуценька заткнуў гітлераўцу рот, каб не нарабіў крыку. А тут і мой напарнік падаспеў. Скруцілі мы рукі паганцу і пацягнулі за сабою.
Потым вось што расказалі пра Рэкса. Як толькі ён заўвазкыў, што мяне няма ў бліндажы, падышоў да дзвярэй і давай шкрабаць кіпцюрамі, прасіцца, каб яго выпусцілі. Салдаты думалі, што яму трэба на двор, і адчынілі дзверы. А ён нюхнуў след ды бягом наўздагон. I, як бачыце, падаспеў у пару.
Пасля гэтага выпадку не толькі салдаты нашага бліндажа, але і начальства пачало іначай глядзець на Рэкса. А то думалі – для забавы трымаем.
Так мы з ім і не расстаёмся з таго часу. Скончылі вайну, прыехалі на маю радзіму і трэці год жывём тут. Праўда, Рэкс?