Нарэшце Вера схамянулася, як ад гіпнозу збавілася. Выскачыла на сцежку і дадому заспяшалася: у правай руцэ — вуда і бляшанка, у левай — Сярожкаў улоў.
Прыпынілася толькі каля канюшні, каб крыху аддыхацца: бегла, аж у правым баку закалола.
Дзверы канюшні былі зачынены, мусіць, дзядзька Макар пайшоў званіць у міліцыю.
«Вось калі б Абабурку з Кексам і Пепсам накрылі ў бярэзніку, — падумала Вера. — I пра Гнядога спыталі... Яны, напэўна ж, яшчэ што-небудзь адколюць. Можа, да пчол падбіраюцца? I чаго з гэтымі гарадскімі прайдзісветамі цацкаюцца? Чаго чакаюць? Бацькі выгароджваюць, а ім лацвей — на галовах ходзяць...»
I што толькі не перадумала Вера па дарозе дадому! Таямнічае знікненне Сярожкі вярэдзіла самыя розныя думкі-згадкі, але ўсё ж яшчэ тлела надзея ўбачыць брата дома, заспець яго за блінамі са смятанай. Спяшаўся на сняданак і на рыбу з вудай забыўся... Не можа быць такое з Сярожкам? Хто яго ведае: учора не магло быць, а вось сёння і здарылася... Нечаканасць, сюрпрыз, выключэнне з правілаў. Добра, калі б так яно і было.
Зачыніла Вера веснічкі за сабой, прайшла колькі крокаў па двары, а тут насустрач — маці, і адразу ж — пытанне:
— Дзе Сярожка?
Верына сэрца так і ёкнула. I яе ціхая надзея пырхнула спуджанай ластаўкай. Яна адказала не адразу, нібы не пачула пытанне.
— Штосьці вы затрымаліся, — маці паглядзела на вуліцу потым — на вуду і рыбу якія трымала дачка. — Сярожа не хацеў ісці? Нам толькі яшчэ не хапала яго капрызаў.
— Няма Сярожы, — нарэшце адказала Вера. — Не знайшла каля ракі.
— Як не знайшла? А вуда чыя?
— Сярожкава, на беразе ляжала, і рыба... Я бачыла яго сляды, шукала, клікала. Думала, што мы размінуліся...
— Вой, горачка ты маё, гора! — узмахнула рукамі Кацяры-на Іванаўна і залемантавала: — Што ж гэта такое?! Толькі мучыцеля выправадзіла... Куражыўся, плакаў, абяцаў накласці на сябе рукі... Зусім мазгі адпіў... Дома яму нічога не трэба, плот вунь паваліўся...
— Мама, я пайду пашукаю Сярожу, — папрасіла Вера, каб хоць крыху супакоіць маці, якая зусім расхвалявалася: і слёзы ў вачах, і голас такі няшчасны. — Можа, ён завярнуў да археолагаў?
Выказала Вера здагадку, як за выратавальную саломінку ўхапілася. А што? I чаму раней не падумала пра археолагаў?
Яны другое лета Замкавую гару раскопваюць: шукаюць учарашні дзень. Ды калі б учарашні! Тут падлік ідзе на стагоддзі, ужо дакапаліся да васемнаццатага: розныя чарапкі, прылады, нават трапіўся гліняны гладыш са старажытнымі манетамі. Унікальная знаходка! Вось дзе радаваліся археолагі і вельмі дзякавалі школьнікам — сваім памочнікам.
Дапамагалі археолагам і Вера з Сярожкам. Вера раскопвала рыдлёўкай пясок у крутым схіле Замкавай гары, а Сярожка прыносіў халодную ваду ў бітончыку. I спрабаваў дапамагаць Веры, але яна казала брату:
— Тут далікатна трэба... Капанеш глыбока і загубіш якую-небудзь рэч, а ёй — стагоддзі два ці тры.
— Не бойся, я асцярожна, — прасіў Сярожа.
— Не перашкаджай, — далей прасіць было дарэмна.
На мінулым тыдні археолагі зноў прыехалі да Замкавай гары, паставілі палатку. Цяпер Замкавая гара, што ўзнялася каля вёскі Луг за калгасным садам, — у цэнтры ўсеагульнай увагі.
З усходняга боку каля самага падножжа гары працякае Гайна. Абмялелая, зарослая па берагах густой крапівой.
«Няўжо рака плыла тут і дзвесце гадоў? — здзіўлялася Вера. — А яшчэ даўней?»
Гавораць, што ўсяго дваццаць гадоў назад Гайна была паўнаводная і рыбная, з глыбокімі вірамі і высокімі берагамі. Усяго дваццаць! А цяпер — курам насмех. Толькі хіба тут да смеху, калі памірае рака, увачавідкі мялее, і рыбы ў ёй застаецца ўсё менш і менш. Жыла, мусіць, не адно стагоддзе, і вось настаў час знікнуць, пайсці ў пясок... Назаўсёды?!
I чаму так? Стагоддзі, тысячагоддзі, мільёны гадоў... Вечнасць... і знікненне ракі. А які век у Гайны? I што з ёй будзе яшчэ праз пятнаццаць—дваццаць гадоў? Ды што Гайна?! Не з ёю адною бяда. Толькі прыгледзься, толькі прыслухайся...
Вунь у мінулым месяцы на майскія святы загінула аж сорак пчаліных сем'яў з калгаснай пасекі. Апылялі нейкімі хімікатамі сад і нечага там перадалі, не тую дозу, а пчолы наляцелі на яблыневыя кветкі і разам з нектарам сабралі хімічную атруту. Добра, што пчаляр адразу заўважыў нядобрае, інакш вымерла б уся пасека, усе сто дваццаць пчаліных сем'яў. Вось дзе бяда!
Скажаце, якая сувязь: Замкавая гара, Гайна і атручэнне пчол... Калі б і ў Веры раней спыталі пра гэта, яна адказала б: «Не ведаю». Ды тут якраз у адзін з дзён вахты Памяці запрасілі ў школу ветэрана Вялікай Айчыннай Васіля Антонавіча Падабеда, калгаснага пчаляра. Загадзя запрашалі, да здарэння на пасецы, і таму думалі, што ён не прыйдзе на сустрэчу. Але дзед Васіль — так яго кліча вясковая дзятва — усё ж прыйшоў у школу. У ваенным кіцелі пры ордэнах і медалях. Белабароды, каржакаваты, не па гадах рухавы і шумлівы.