Не ўпершыню Вера бачыла дзеда Васіля ў школе. Памятае, як у піянеры ўступала, а дзед Васіль павязваў чырвоны гальштук яе аднакласнікам, і ёй павязаў. I павіншаваў, і пажадаў радаснага дзяцінства. I вось — новая сустрэча. Столькі ён перажыў, столькі перапакутаваў! Адступаў у сорак пер-шым з баямі цераз усю Беларусь ад Брэсцкай крэпасці. Быў цяжка паранены, прапаў без вестак... Потым уваскрэс, вырваўся з фашысцкага палону. Партызаніў і зноў быў паранены. Вайну закончыў гвардыі радавым аўтаматчыкам штурмавога батальёна каля Кёнігсберга.
Вярнуўся дадому, працаваў у калгасе. Ды аднаго разу яго забраў «чорны воран». Знік Васіль Падабед, як скрозь зямлю праваліўся... Быў чалавек — і няма. Адно шэпт, ціхі і з аглядкай, плыў вясковай вуліцай: «Шпіёніў, яшчэ да вайны перадаваў дзяржаўныя сакрэты польскай дэфензіве. I не дзіва — сын кулака!»
На гэты раз Васіль Падабед вярнуўся ў вёску Луг праз дзесяць гадоў. У Сібіры валіў таежныя сосны, цудам выжыў, хаця мог і не выжыць... Рэабілітавалі былога аўтаматчыка, вярнулі яму ўсе ўзнагароды, маўляў, выйшла памылка, ашальмавалі зласліўцы... Тады быў такі час: каралі без суда і следства, сын бацьку капаў яму, сумленных людзей ганьбавалі і знішчалі як заклятых ворагаў. Чаму? За што?
— Табе, дачушка, ніхто не адкажа на гэтае пытанне ні сёння, ні заўтра. Хіба што ў 2017 годзе? — сказаў бацька.
У той цвярозы вечар ён быў вельмі ўзрушаны, размахваў газетай і ледзьве не крычаў:
— Людаед хацеў пабудаваць «светлае будучае» на касцях нашых дзядоў і бацькоў! Правадыр пракляты, вампір васпаваты! I хто яго ўзняў на такую вышыню? Чаму ён, чаму Коба?
I дзіўна слухаць такое ад бацькі, і страшна... I гэтае незразумелае «чаму?». Нібы чорны вялізны, на ўсё неба, грыб, што неяк прысніўся Веры. Клубіўся, разгараўся, ляцеў вогненным драконам. Вера ўцякала ад дракона, бегла з усіх сіл, плакала, падала, падымалася і зноў бегла. I не магла ўцячы. Неба ўсё ў агні і зямля... А-а-а-а! Прачнулася сярод ночы, такая расхваляваная, заплаканая. Потым да раніцы не магла заснуць і ўсё думала, думала, думала... А навалачка падушкі аж узмакрэла ад яе слёз.
— Бяда ў мяне, дзеткі, бяда, — так пачаў сваё выступленне дзед Васіль. — Прабачце за несвяточнасць маіх слоў... Ды гэта ж не толькі мая бяда... Наша бяда, агульная... Хімію-чараўніцу блаславілі, шкоднікаў нішчым і сябе таксама не шкадуем. Столькі пчолак загубілі, ды калі б толькі пчолак! I Гайна наша канае, канае... А чаму так у нашым жыцці? Чаму нам не стае розуму, звычайнай чалавечай спагадлівасці? Адкуль тое ліха, што нам атручвае жыццё?
Я свой век дажываю, можна сказаць, на тым свеце не раз давялося пабываць, а што магу адказаць на гэтыя пытанні? За аднымі пытаннямі паўстаюць наступныя, і так бясконца... Вось археолагі раскопваюць Замкавую гару, таксама шукаюць адказы, да нашых каранёў дакопваюцца. А ці дакапаюцца? Чалавек страціў веру, чалавек знелюдзеў... I што на гэта адкажа Замкавая гара? Ну, напрыклад, пацвердзіць, што праз нашы мясціны праходзіў шлях з варагаў у грэкі, ці адкрые новую старонку Вялікага Княства Літоўскага, або дакажа, што нашы продкі гандлявалі з візантыйскімі купцамі... А чалавек, што з чалавекам? Чаго ён ваюе? Чаму не можа жыць у міры і згодзе? Чаму мой унук загінуў у Афганістане? Тысячы савецкіх хлопцаў загінулі... Хто адкажа за іх смерць?
Тут Васіль Антонавіч замоўк, яго дрыготкі голас абарваўся на самай высокай ноце. I школьная зала, якая дагэтуль шушукалася, шмыгала насамі, заціхла, зніякавела.
Вера сядзела ў першым радзе і бачыла, як з вачэй Васіля Антонавіча выкочваліся слёзы, збягалі па маршчыністых шчоках і знікалі ў густой белай барадзе. Гнятлівая цішыня, няёмкае маўчанне...
— Унучак, мой Славік, — амаль прастагнаў дзед Васіль і больш не мог вымавіць ні слова.
Дырэктар школы Апанас Сяргеевіч паспяшаўся да трыбуны, за якой стаяў ветэран. Узяў пад локаць, павёў да стала. Госць, мусіць, хацеў яшчэ нешта сказаць, але дырэктар не пагадзіўся. Вера пачула яго ўстрывожаны бас:
— Супакойцеся, Васіль Антонавіч, не трэба. Тут жа дзеці, хопіць пра Афганістан... Славіка слязамі не вернеш...
Адразу ж на сцэну пасля выступлення ветэрана выйшаў школьны хор, і загучала песня «Ці хочуць рускія вайны?». Запяваў чацвёртакласнік Сярожа Ластаўка.
Потым выступаў сам дырэктар, гаварыў пра неўміручы подзвіг савецкага народа ў гады Вялікай Айчыннай вайны, пра мільённыя ахвяры ў імя Перамогі, пра Хатынь... Праўда, у яго голасе не чулася заўсёднай упэўненасці і пафасу, таму што ён увесь час азіраўся на Васіля Антонавіча, які сядзеў за чырвоным сталом і, здавалася, меціўся зноў выйсці да трыбу-ны. Але так і не выйшаў, бо побач з ім пасля выступлення прысеў Апанас Сяргеевіч і, мусіць, пераканаў госця не вярэдзіць сваё збалелае сэрца, не азмрочваць свята ўспамінамі пра Славіка.