— Як «хто»? Дружкі яго, хто ж яшчэ, — сказала Вера. — Адпілі мазгі, вось і ўз'юшыліся.
— Гэта яшчэ трэба даказаць, — прамовіў следчы і тут жа прапанаваў: — Давайце хутчэй хлопца ў машыну. У бальніцу яго трэба, пакуль душа не адляцела.
— Ага, давайце, — Апанас Сяргеевіч таксама нагнуўся над Абабуркам. I археолаг падступіўся бліжэй, нервова паціраючы рукі.
Вярталіся той жа дарогай, якой ішлі да паляны. Спяшаліся, дырэктар і следчы неслі абвялае цела Сенькі Абабуркі, археолаг ішоў побач, а Вера — на некалькі крокаў ззаду. Усе маўчалі, не маўчаў толькі Апанас Сяргеевіч. Яго глухі ўстрывожаны голас гучаў безупынку, быццам запісаны на магнітафонную стужку.
— Якое страхоцце... Яны ж маглі яго забіць, знявечыць... Хаця яшчэ рана казаць: акрыяе Сеня ці не? Гэта ж такое ўтварыць... I адкуль у іх столькі лютасці? Вось тут і шукай вінаватых: у сям'і, школе, на вуліцы. Дарапартаваліся, дазаклікаліся... Звярэем, даражэнькія, звярэем. Быццам нас напаілі азвярынам. Ні літасці, ні міласэрнасці... Квадрат гіпатэнузы роўны суме квадратаў двух катэтаў. У матэматыцы ўсё проста, усё можна даказаць, нават аксіёму. А як даказаць чалавеку, што ён чалавек? Толькі каго можна называць чалавекам? Ча-ла-ве-кам!
Вось... Сеня. Чаму ён падружыўся з прайдзісветамі? Ды колькі ўжо мы ў школе з ім цацкаліся, выхоўвалі... I ўсё — пусты гук... Можа, цяпер паразумнее.
— Што — розум? — нарэшце перапыніў дырэктара Алег Ціханавіч, калі яны ўжо былі за некалькі крокаў ад міліцэй-скай машыны. — Успомніце нашу гісторыю. Ці паразумнела яна за дзесяткі вякоў? Захапляемся цудамі свету, егіпецкімі пірамідамі, касмічнымі заваёвамі... I чалавецтва як пладзіла розную погань, так і плодзіць. Як вынайшлі рабства, так і не можам ад яго адмовіцца, толькі вывескі мяняем ды новых ворагаў прыдумваем. Зайздрасць, віжаванне, уладалюбства — вось цуда-тройка, якая імчыць нас да бездані... I не можам спыніцца, спытаць у саміх сябе: які наш шлях, хто зацугляў цуда-тройку? Абураемся, крытыкуем, а што з таго?
Але тут зноў застагнаў Абабурка, і археолаг замоўк. Яны якраз падышлі да «ўазіка», асцярожна апусцілі Сеньку на зямлю.
Следчы злазіў у машыну, дастаў бутэльку мінералкі, адкаркаваў і паднёс яе да апухлых, пачарнелых вуснаў Абабуркі. Вада прабегла па сціснутых зубах, скацілася па мурзатай шчацэ, але ні кроплі не трапіла ў рот.
— Хутчэй у машыну! — сказаў як загадаў следчы. — Уся надзея на ўрачоў. Лічыце, што жыццё адзінага сведкі — у нашых руках. Паспеем — выратуем. I нягоднікі тады нідзе не дзенуцца...
З той самай мінуты, калі Вера ўбачыла акрываўленага Сеню на паляне каля валуна, яна пачувала сябе вельмі кепска, амаль што ў хваравітым трызненні. I ногі былі як ватныя, і вочы бачылі як у тумане. Дзіўна, што яна ўсё яшчэ трымалася, што ў яе ставала сіл ісці, адчуваць і бачыць. I калі Абабурку неслі да машыны, і калі яго ўладкоўвалі на задняе сядзенне, а Вера зноў усаджвалася побач з шафёрам... Ехала, глядзела прама перад сабой на дарогу і ніяк не магла прагнаць трывожныя думкі: «Чаму Кекс з Пепсам напалі на Боўдзілу? За што яго так знявечылі? Добра яшчэ, што тата з імі не застаўся. А калі б я тады не натрапіла на тую паляну? Хіба іх што можа стрымаць? Цяпер ужо гарадскія блатнякі не выйдуць сухімі з вады, і Калабок не дапаможа. Дагуляліся, давычмураліся... Толькі хто ведае, як усё павернецца? I што скажа сам Боўдзіла, калі акрыяе? А можа, яму памяць адбілі?»
Веру высадзілі за мостам, бо «ўазік» звярнуў на дарогу, якая вяла да райцэнтра. Яшчэ там, каля Серафімавага хутара, было дамоўлена, што адразу ж заедуць да Абабуркаў, каб хто-небудзь з бацькоў суправаджаў сына ў бальніцу. Ну, а следчы, дырэктар і археолаг сыдуць каля калгаснага клуба: трэба разам з участковым абмеркаваць сітуацыю. Што рабіць далей?
З прапажай археалагічнай знаходкі нічога не выяснілася, і Сенька ледзь жывы... Як гэта ўсё здарылася, і куды зніклі гарадскія блатнякі? Веру адпусцілі дадому і папрасілі далёка не сыходзіць: могуць паклікаць у любую хвіліну.
За міліцэйскай машынай заклубіўся шэры хвост пылу, а Вера пайшла напрасткі па выгане. Яна трымала кірунак міма канюшні, да ўзгорка, за якім была іх сядзіба.
«Колькі ж гэта ўжо часу? Мусіць, хутка трэба выганяць карову... Ды ў такую спякоту жывёле лепш пастаяць у хляве, усё роўна авадні і мухі не дадуць спакою, — думкі прыляталі і адляталі, з'яўляліся новыя: — А ці прыйшоў Сярожка з рыбалкі? Як там Паўлік, можа, прачнуўся? А бацька?..»
Раптам Вера ўбачыла Карлушу. Ён імкліва пікіраваў прама на яе з сонечнай вышыні.
«I як толькі Карлуша прыкмеціў мяне? Нібы ведаў, што я буду ісці гэтай дарогай. Можа, шукаў?»
Вера абрадавалася, замахала рукамі, прыветна выгукнула: