— I на ранкі ганялі? — перабіў Міцька Буц.
— Ганялі ўсяк. — Лаўрэн прыўзняў руку: маўляў, цішэй, хлопец, і не ўтрымаўся — назваў Міцьку па мянушцы: — Умей, Плеш, слухаць, калі стары чалавек гаворыць. — Зацягнуўся махоркай, пусціў праз ноздры дымок. — У месяц выпадала каля трох радовак на двор. I мы, канешне, заўсёды бралі з сабой пістаноўку.
— Пістаноўку?!. — не ўтрымаўся Міцька зноў. — А што гэта такое?
— Ружжо. Яно не перагіналася, як цяперашнія, і да яго не трэба патроны.
— Ружжо без патронаў?.. — урошна жахнуўся Міцька і захіхікаў сабе ў кулак.
— Аўсё-ткі, Плеш, не вытыркаўся б, га?!. — покрыкам суняў Міцькаў смяшок Лаўрэн і, заспакоены, працягваў: — Прызнацца, не было такога дня, каб хто-небудзь з вяскоўцаў не пабачыў ваўка. Ён адзін хадзіў тут, збродаваў. Бальшэнны, як гадавалае жарабя, светла-шэры. Мусіць, ад старасці з'інеў... Ох і празука быў, ненажэра, авечак на вачах трыбушыў. Пастухі ўрошна гарлапаняць, мітусяцца, а ён тым часам дзве-тры ўходае... Ну, гэта, падышла і мая радоўка. Пагнаў атару ў Трасцянку. Не адзін — з братам старэйшым, Ціханам. Трэба ж, заўсёды бралі пістаноўку, а гэты раз не прыхапілі. Бывае ж такое — якраз і напаткаўся гэты самы драпежнік, гарыдавец. Пахмурна было, дождж крапаў. Мы сядзім пад дубком, гаворым. А ўжо вымерхаліся, стала шлункі падцягваць — і мы за абед узяліся. Сядзім, значыцца, на купінцы, запіваем хлеб малаком. Паглядзім — авечкі на месцы, у гурт збіліся. Не бягуць у лес — усе навырунку, перад намі. Потым Ціхан палічыў авечак і кажа:
«Нечая чужая прыцёрлася... Напрошваецца на шашлык».
I я палічыў. Усё так — лішняя! I таксама пра шашлык падумаў — даўся ён нам, гэты шашлык. Падышлі бліжэй, глядзім, аж сярод авечак воўк гоцае: скокне — і прыляжа, скокне — і прыляжа. Авечкі не ўцякаюць і не бляюць. Ціснуцца адна да адной — чакаюць сваёй пагібелі. Баран, праўда, ад усіх смялейшы: ваяўніча выйшаў, рогі вынес наперад, нагамі тупае — пужае звера. Падбеглі, а воўк і не думае ўцякаць. Адступіўся троху, сеў на хвост і глядзіць у наш бок.
«Ай, каб пістаноўка была, — шэпча Ціхан. — От бы дзе пярнуў... Ну ты скажы — так блізка!»
Воўк не ўцякае — прылёг, не баіцца. I я кажу Ціхану:
«Бач, як падманьвае авечак, харошым прыкідваецца?.. Хітры воўк. Такі на ўсё здатны. Зараз пачне хапаць па адной і ў балоце хаваць сабе на правіянт. Утахціць з пяток у твань — паўлета з мясам будзе».
А Ціхан — сваё:
«I трэба ж, не ўзялі пістаноўку... От, галовы! — Пасля-такі распарадзіўся: — Давай-ка выбірацца з хмыразу, іначай бяды не абярэмся».
Павярнулі авечак, гонім упадзінкай — канава аплыўшая, некалі ваду па ёй у балота спускалі, цяпер скрозь паўз прыканаўю добры ліпнік рос. Мы ліпнік гэты праскочылі. Аж не верым, што ціха ўсё абышлося, воўк не стаў збродаваць. Тут нас і нагнаў Хвядонька — сівы, глухаваты дзядок, да ўсяго і зрок слабы ўжо. Ён старэй быў, чым я цяпер... Ты, от, спытай у свайго бацькі, — Лаўрэн звярнуўся да мяне, — і ён скажа, што Хвядонька шчэ нейкі далёкі родзіч ваш. Жыў на ўскрайку вёскі. Хаты нашы побач стаялі. Ага, значыцца, падбег ён, заікаецца, слова сказаць не можа, і ўсё паказвае на ліпнік. Мы глядзім, аж тамацькі — воўк!.. У Хвядонькі барада трасецца не менш за рукі.
«Д-драў я, панімаеце, л-лыка, і тут — ы-ы ў разгоне як гайсане паўз мяне!.. Ля вуха майго, правага, зяпай — клац! Каб не прамінуўся, то, а ўжо ж, хапіў бы за горла... Во такенны ваўчышча! — паказаў рост. — Ладны байстручына. Збіць, пэўна-ка, хацеў з ног, зараза, каб лягчэй душыць было».
Я смяюся і кажу Хвядоньку:
«Ды вуна ж ён, той воўк, стаіць! Саўсім і не вялікі. Малады, дурны... Пагібель сваю шукае».
Хвядонька азірнуўся, пагрозліва патрос кулаком:
«Я табе пакажу, байстручына! — А калі прайшлі троху, Лаўрэн нечага стаў шкадаваць звера: — Галодны, бедачына... Хай бы ўжо і ўхапіў ягнё якое».
Я чуў гэту гісторыю ад бацькі. Усё, безумоўна, было ў ёй і так, і не. Зусім і не Хвядонька лыка драў, а сам Лаўрэн. Авечкі пасвілі не Лаўрэн з братам (Ціхан памёр яшчэ маленькі), а мой бацька са сваім старэйшым братам Піліпам.
— Дзед Лаўрэн, — сказаў я. — Гэта ж вас воўк за авечку прыняў. Вы якраз сагнуўшыся былі, у кажушку, то ён і гэпнуў...
— Я ж і кажу: сядзеў, гэта, ціха-спакойна, лыка драў, а ён — скок на мяне, асталопіна. Вусмерць напалохаў, каб яму шлунне выкаціла! А тады, іці яго пяты, стаў дыбкаі злаўчаецца гэтак павярнуцца, каб усіх авечак бачыць... Нюхае, ловіць пах.
Тут я зноў не стрымаўся:
— Дзед Лаўрэн, вы ж тады бацьку майго прасілі, каб ён ружжо хутчэй нёс. «Жывенька бяжы, Граська, па стрэльбу, а то мой тапор у ліпніку застаўся. Сам я па тапор не пайду, баюся!..» — вось так вы казалі.