Раптам... Я ажно прысеў — усё спынілася ўва мне: і кроў, здаецца, і думкі — у кустах нешта матлянулася. I тут жа — гоц на дарогу. Бог ты мой — заяц! Кудлаты, нехлямяжы: поўсць боўтаецца злямчанымі шматкамі. Ліняе касавурык. Эйш, сеў якраз на сярэдзіне ўзаранай паласы й вушкамі пахітвае. Дзіўна проста: і вушы яго ліняюць — тырчаць уверх, голыя, хоць рагатку рабі. Праз якую хвіліну выбег і сеў зусім недалёчка ад мяне другі шарак. Гэты ўжо крыху большы. Пэўна, зайчыха. I яна, зайчыха, была такая ж непрыглядная і гэтак жа сама хітала вушкамі... Што ўсё гэта значыла?
Трэба ж, менавіта ў гэты самы час выйшаў на прасеку бацька — вяртаўся са свае засады. Меншы заяц раптам наструніў вушы (о, гэта не рагатка, а хутчэй антэна-лакатар!) і скокнуў з ворыва ў хмыраз. Зайчыха — следам.
Пакінуў і я свой «пост», выйшаў на сцежку.
— Ну і што? — спытаў бацька якраз з таго месца, дзе толькі што былі зайцы. — Правароніў?!. — Ён пільна ўглядаўся збоч сцежкі. — Эт, разінька! Правароніў... Во! Раса збіта. Не, чакай. — Ці не заўважыў на ворыве заечыя сляды? — Зайцы наслядзілі, — сказаў ён расчаравана. — А я ўжо думаў — яна прайшла, ваўчыца.
— Іх два было! — вырвалася ў мяне.
— Так блізка — і не стрэліў, вытрымаў?
— А што?.. — Я насцярожыўся: мы ж не зайцоў прыйшлі страляць.
— А то, што я правільны выбар зрабіў. — I патлумачыў: — Ого, каб гэтых зайцоў ды ўбачыў хто з нашых ходараўцаў — нізавошта не ўседзеў бы так во, як ты, пальнуў бы... Ясна?
— А-а... — Я радуюся, што бацька таксама на маім баку. — Дык а выбар, тата, пры чым тут?
— Выбар?.. Помніш, мы ўтраіх хадзілі ліса капаць? Тады я ўсё думаў, каго выбраць сабе ў памагатыя: Жэніка або цябе? Ну, даў я вам абаім стрэліць.
— Помню! У дашчэчку стралялі. I я сем шрацінак загнаў.
— Во-во! А чаму ты загнаў, а не Жэнік, ведаеш? Ён жа старэйшы, дый раней ужо страляў.
— Вы яму патрон халасты далі?
— Не-е. Патроны аднолькавыя былі. Ён, калі націскаў на спуск, жмурыўся. А ты адразу — шчоўк!.. Ты не чакаў стрэлу, а ён толькі й думаў аб ім.
Мы збочылі, і праз колькі метраў бацька спыніўся.
— Піць не хочаш? — спытаў.
— Крынічка?!. Са зрубам нават. У лесе, а нехта ж, во, зрабіў. А якая ж вада чыстая! — Дзіўна мне ад таго, што бачу сябе ў крынічцы, як у люстэрку.
— Кожны год папраўляю, чышчу... Вада ў ёй смачная, так.
— Дык, гэта, і жыў тут дзед?
— Выходзіць, што жыў... На той дзялянцы, — паказаў рукойна пралысіну, — гарод быў. А там вуна, дзе палын расце, там пуня стаяла. Я добра помню: сцены ўсе былі шротам пасечаны. Збяруцца, бывала, леснікі — і давай выяўляць, чыя стрэльба кучней б'е... У гэтым жа ружжы, што ў цябе, ствалы з дзедавай пістаноўкі. Занясу Мікіту — ён падбярэ да іх калодку, ложу зробіць, і ружжу твайму цаны не будзе.
Дзядзька Мікіта жыве над Сожам, у вёсцы Бакаў. Залатыя рукі ў чалавека! Збройнік. I паляўнічы заядлы. Не ведаю чаму, але бацька мой не надта каб ірваўся да яго ў госці. Звычайна тады йдзе, калі паклічуць на якую бяседу — вяселле, хрэсьбіны, не кажучы пра хаўтуры.
— Трэба ж, гэтыя ствалы з дзедавай пістаноўкі... — Даўным-даўно ўсё тое было, аб чым расказвае бацька, і якія там ствалы маглі ўцалець за такі віхурны час. Аднак жа ўцалелі — бацька апароў іх у Адамовіча: валяліся за печчу як непатрэбшчына.
— Калі б твой дзед не паехаў у Сібір, ён бы шчэ і сёння жыў— хадзілі б разам на паляванне. Хадзілі б!.. Дык не ж — уздрэнчыўся ехаць. Тады ўсе нашы выбраліся, адзін я застаўся. Марша, праўда, ускорасці вярнулася, выйшла замуж і пе-рабралася ў Трасліўку да Захара, мужа свайго. I Мікіта ў Сібіры не затрымаўся — у Бакаве хату паставіў, цяпер давольны: Сож пад бокам, лес, луг. Цвёрда акапаўся, нікуды ўжо не рыпаецца. Я, от, і думаю: вёска без рэчкі — сірочая вёска... Яно і ў Ходараве нашым можна было б жыць і радавацца, ды вада далёка, не побач. Пабудавацца б дзе, пакуль не позна, на беражку, ля рэчкі ці возера, ды матка твая не хоча зрывацца з абжытага месца, кажа, што лепшага за гэты куток ёй не трэба. Я такі быў цвёрда намерыўся будавацца ў Прапойску, аднак немец усе мае планы парушыў... Ну, няхай сабе і без рэчкі — усё роўна ж і тут вольна жывём: ходзім і на паляванне, і ў грыбы-ягады.
— У вёску Усохі дзед Андрэй калі пераехаў?
— Я нарадзіўся ўжо на новым месцы... Недзе з год пасля пераезду. А ў Ходараў перабраліся акурат перад калгасамі. Жыццё наладзілася, толькі б радавацца, а тут — на табе! — матка мая памерла. У нашу сям'ю ўбіўся чужы чалавек — мачыха. Нездарма кажуць: адна бяда не ходзіць — за сабой дру-гую вядзе.
I праўда. Дзед мой, Андрэй Парфенавіч, пасля смерці свае жонкі, Мар'і Аўхімаўны, пражыў у адзіноце не больш года. Аднойчы, паснедаўшы, як сышоў з дому, дык аб'явіўся толькі праз тыдзень. I не адзін — прывёў з Рагаліны, далёкае залеснае вёскі, сабе ў жонкі кашчава-рослую, лупавокую Арыну, якая к гэтаму часу сумела перажыць ужо другога мужа. I вось — лупавочцы выпала новая радасць: яшчэ даволі пахватный дужы, хоць і ў гадах, Андрэй Парфенавіч вызваўся быць яе трэцім абраннікам.