Twardzi są warszawscy kelnerzy, szatniarze, barmani, muzycy z nocnych lokali. Życie ich upływa w nieustannej walce. Wobec pertraktacji z pijanym warszawiakiem praca w kamieniołomach wydaje się fabrykowaniem dziecięcych baloników. Starożytni galernicy uciekliby w popłochu na widok katorżniczej roboty, jaką wykonuje warszawski kelner w sobotnie wieczory, zaraz po pierwszym każdego miesiąca. Toteż kelnerzy ci mają twarde serce, nic nie jest w stanie ich wzruszyć, rozpogodzić, przejąć sympatią dla świata. Nic — ani uprzejmość, ani ubóstwo, ani młodzieńcza naiwność, ani radość życia. Imponuje im moc, urzeka ich siła i twardość innych, korzą się tylko przed realnymi korzyściami. Gotowi są służyć tym wątpliwym wartościom, nie zdając sobie sprawy, jak bardzo czynią niesłusznie. Usprawiedliwia ich jedno: atmosfera nocnego lokalu, w którym spędzają życie.
— Witam pana prezesa — rzekł szatniarz „Kameralnej”, odbierając skwapliwie palta z rąk wysokiego pana o pięknej, ciemnej twarzy. Wytworna dama w czerni stała przed lustrzaną ścianą małego westybulu, poprawiając włosy. — Powiedz Heńkowi, że pan prezes Merynos przyszedł. — rzekł szatniarz do przebiegającego kelnera. Za chwilę w westybulu zjawił się starszawy, tęgi i barczysty kelner o czerwonej, nasępionej twarzy, zdobnej w niewielki, przyczerniony starannie wąsik. Na widok wysokiego pana i damy nabzdyczona twarz kelnera zajaśniała zawodowym szczęściem. — Aaa! — zawołał. — Pan prezes Merynos! Pani Szuwar! Już się robi, zaraz będzie stoliczek. Proszę bardzo. — Merynos podał mu niedbale rękę. — Jest ktoś? — spytał półgłosem. — Zdaje się, że jest — pan Kruszyna — rzekł również półgłosem Heniek, mrużąc jedno oko. — Przed chwilą go widziałem.
W jaki sposób Heniek zamierzał zrobić stolik w tej magmie postaci, twarzy, dźwięków, zapachów, przedmiotów, świateł i barw — tego nie pojąłby nawet najgenialniejszy meblarz. Zaraz za westybulem rozpoczynał się duszny, kolorowy półmrok, przesycony wonią rozgrzanych ciał ludzkich, drogich i tanich perfum, alkoholu, potraw. W nieregularnie ukształtowanym wnętrzu o fioletowośliwkowych ścianach, pod sufitem, wyobrażającym rozgwieżdżone niebo przy pomocy wmontowanych żarówek, kłębił się tłum ludzki; pozornie podzielony pomiędzy niskie stoliki i krzesełka, grupy, towarzystwa, poszczególne pary — w istocie zaś związany jakąś potężną, wewnętrzną zależnością, taką mniej więcej jak mrówki, które na im tylko znany sygnał zbiegają się ze wszystkich stron i pokrywają w okamgnieniu jakieś miejsce, kość, kawał mięsa czy zgniły, wyrzucony owoc. Tym miejscem była niewielka golizna okrągłego parkietu, sygnałem — dźwięki wydawane przy pomocy klarnetu, saksofonu, perkusji i fortepianu przez pięciu siedzących nieco powyżej ludzi o twarzach wesołych, lecz nie wyzbytych lekkiej pogardy.
Orkiestra skończyła grać „La Cumparsitę”, pary odrywały się z wysiłkiem od siebie, trochę jaśniejszego światła rozeszło się po salce, parkiet pustoszał, stoliki zaroiły się ludźmi. Wchodzących Merynosa i panią Szuwar powitały zewsząd ciekawe, zawoalowane alkoholem spojrzenia; nic dziwnego — stanowili rzucającą się w oczy parę. Od jednego ze stolików powstał krzepki, barczysty młodzieniec ze złamanym po boksersku nosem i z książką pod pachą. — Panie prezesie — rzekł cicho, podchodząc do Merynosa — jest miejsce. Jeśli państwo pozwolą. — dodał, zwracając się nieco głośniej do pani Szuwar. — Z kim siedzisz? — spytał Merynos. Młodzieniec wskazał na stolik, przy którym siedziała wyzywająco ubrana dziewczyna o nieprawdopodobnie czarnych, lśniących włosach. — Z Romą — rzekł młodzieniec. — Jak sądzisz, Olimpio? — zwrócił się Merynos do swej towarzyszki. Olimpia Szuwar odęła piękne usta z powściągliwym niesmakiem. — Trudno — powiedziała — taki ścisk. — Niech pan zostawi. — rzekł Merynos do Heńka, który żonglował trzymanym w górze stolikiem, usiłując wstawić go pomiędzy głowę jakiejś pani i obejmujące ją ramię jakiegoś pana, co wywołało uzasadnione protesty. — Przysiądziemy się do pana Roberta — dodał Merynos. Olimpia witała się z Romą. — Panie się znają? — spytał Merynos sztywno. — Oczywiście — rzekła skwapliwie Roma. — Od wielu lat. Z Jastarni i z Zakopanego, prawda? — Jasne — powiedziała swobodnie Olimpia. — Zawsze podziwiałam elegancję panny Leopard. — Roma była wyraźnie zadowolona. — Cóż — rzekła — żeby człowiek miał środki. — Nie płacz — powiedział Kruszyna. — Po co ta mowa? Ze środkami dajesz sobie jakoś radę. — We wzroku Olimpii tliło się poczucie humoru, ale nikt jej tu nie zrozumiał; Roma była cała w źle dobranych ciuchach; różowy cardigan w kolorze dziecięcej kołderki, droga, żółta apaszka na szyi oraz ciemnozielona spódnica dawały ten sam efekt, co pokrywające jej młodą, ładną i zmęczoną twarz piegi przy smoliście czarnych włosach.
— Będziesz coś jadła? — spytał Merynos Olimpie. — Owszem — odparła. — Śledzia i zwykłą wódkę. Mam dziś ochotę na rzeczy proste i niewybredne. — Roma uśmiechnęła się przymilnie, lecz z ukrytą wyższością; była córką adwokata i w pewnych chwilach odczuwała niejasno swą przynależność do tego, co wydawało jej się wyższą sferą. — Wódka, śledź, pieczywo, masło, fryty na zimno, woda sodowa, a potem cztery melby — rzekł Merynos do pochylonego z uszanowaniem Heńka. — Co pan czyta? — zwróciła się Olimpia do Roberta Kruszyny. — „Alicję w krainie czarów” — odparł Kruszyna. — Nie!.. — roześmiała się dźwięcznie Olimpia. — To piękne.. — Kruszyna podał jej książkę, była to rzeczywiście „Ala w krainie czarów”. — Lubię tylko takie książki — rzekł poważnie Kruszyna; jego ogorzała, muskularna twarz wyrażała szczere przekonanie. — Byłem dziś na wystawie filatelistycznej — dodał. — Taki stary chłop. — powiedziała Roma Leopard. — Robert odrabia stracone dzieciństwo — uśmiechnął się Merynos.
W przejściu między stolikami ukazała się Marta i Halski. Zmierzali wprost ku schodom do baru. Merynos skinął na ustawiającego szklanki i kieliszki Heńka, ten pochylił się i Merynos szepnął mu do ucha: — Kto to jest ten facet w szarej marynarce? — Heniek nie spojrzał nawet na Halskiego i wrócił do ustawiania zakąsek. Po chwili pochylił się nad Merynosem i szepnął: — Jakiś lekarz. Przychodzi od czasu do czasu, niezbyt często. — A facetka? — Nie wiem, ale zaraz się dowiem. — O czym tak na uszko? — rzekła Olimpia z czarującym uśmiechem. — Co za słodkie konszachty z panem Henrykiem? — Męskie rzeczy, szanowna pani — uśmiechnął się usłużnie Heniek.
Wbiegł po schodkach do baru i powiedział: — Panie Anatol. — spoza kontuaru wysunął się tęgi, wysoki mężczyzna w białym kitlu, o szpakowatych skroniach i zażywnej twarzy byłego ziemianina. — Kto to jest ta gościowa z tym lekarzem, jak tam on, ten z Pogotowia? — spytał po kelnersku. Siedzący najbliżej facet zsunął się z wysokiego krzesełka, spadły mu papierosy na podłogę, tuż obok czarnych półbutów Heńka. — A to taka jedna od jednego sportowca, hokeisty, cholera go wie. — rzekł pan Anatol. — Taki wysoki, przystojny. Przychodzą czasem, ale nie za często. — Heniek zbiegł na dół w lansadach. Facet znalazł papierosy i wwindował się z powrotem na krzesełko. Pan Anatol obserwował go z nie tajoną antypatią. — Szefie — rzekł facet, wyjmując z odnalezionego pudełka połówkę grunwalda i wpychając ją pieczołowicie w szklaną lufkę — jeszcze jedno duże jasne. — Już się robi — mruknął pan Anatol i z nie ukrywanym lekceważeniem zabrał się do przelewania wermutu. — Bo, widzi pan — zaczął facet — ja mam od dziś urlop i trzeba go jakoś uczcić. Wobec tego piwko. — Pan Anatol odwrócił się, aby ukryć wstręt; wydobył butelkę piwa i postawił ją przed facetem, którego koścista twarz o długim nosie obciągnięta była żółtą, lśniącą skórą. — O, nie. — powiedział facet — takie jest za mocne, szefie. Poproszę o niskoprocentowe piwko, a nie dubeltowe. — Pan Anatol wzniósł oczy do nieba, zdawało się, że za chwilę zacznie rzęzić. Oddałby pół miesięcznej pensji, by móc zaprawić faceta raz w długi nos, złapać za klapy odświętnie wyczyszczonego, staromodnego tużurka, zerwać czarną krawatkę z gumowego kołnierzyka z różkami i powiedzieć: — Won stąd, rupieciu, do liczydła, do zarękawków, do biurowej herbaty! — Taki był rozżalony, że nawet nie zauważył, jak dalece facet nie zwracał na niego uwagi, nie przestając z nim rozmawiać i uśmiechać się do niego. Czarne, bystre oczy faceta wbite były bez przerwy w Halskiego i Martę.