— Так у вас пішуць? — аднойчы, зазірнуўшы праз плячо Алексы на мяккую гліняную таблічку, што ляжала на каленях хлопца, запытаўся Нармурад.
Алекса зірнуў у вочы Нармурада і пачырванеў. Так, ён думае вярнуцца назад, на далёкую сваю зямлю, і значыць, не заменіць Нармураду сына, на якога той так спадзяваўся. Застаўшыся адзін, нейкі час сядзеў у здранцвенні. Пасля шпурнуў таблічку прэч. Яна шмякнулася аб зямлю і сплюшчылася ў вялікі, бясформенны кавалак.
Ноччу, калі недзе над стромай жалобна стагнала птушка Шэбавіз, якая штоночы плача па мінулым дні, ён думаў пра старога лекара. Як яго пакінуць? Няможна пакінуць і дзяўчынку Апак — яна так прывязалася да яго, што хадзіла ўслед, называючы Алексу ата — бацькам — і першаю выбягала насустрач, калі вяртаўся з бярэмам галінак і сукоў, каб было што запаліць у ачагу. Апроч таго, прыносіў ёй дзікія плады, арэхі ці ягады.
Абавязак яго — закрыць вочы Нармураду і самому адвезці яго да каменнай вежы. Так хоча стары лекар — толькі так. Самому ж Алексу было ўсё роўна, дзе будзе ляжаць пасля смерці, — можа, таму, што смерць была так далёка, што і не думалася пра яе. Калі тое будзе! Ён павінен зрабіць так многа — прачытаць вялізны світак, перададзены яму Ашаваздам, запісаць самае важнае, каб пасля, некалі, перадаць, прынесці ў Полацак, навучыць людзей таму, што за многа-многа гадоў да іх нараджэння ўжо ведалі старадаўнія мудрацы. Нямнога іх на зямлі, але і тое, што ведаюць яны, можа згубіцца ў страшным кругавароце часу…
— Чалавек — трэска на вяршыні хвалі, і хваля круціць гэтую трэску так, як захоча, — неяк сказаў яму Ашавазда, калі яны ўдвух сядзелі на прасторнай тэрасе яго дома пасля гарачага, поўнага клопатаў і тлуму дня.
Алекса ўспомніў велізарныя, злавесныя, з шалёнымі белымі кончыкамі ўверсе валы Хвалынскага мора. Іх карабель стагнаў, трашчаў так, што валасы на галаве ўздымаліся і стаялі тырчма, заходзілася сэрца… але ж яны, трэскі, неяк выжылі. Ці самі яны, іх уменне, уратавала, ці мора злітавалася над імі — дзеля таго, каб ён страціўся, згубіўся ў другім, агромністым, чужым свеце, што таксама падобны да мора! Закрыў вочы далонямі, паклаў галаву на цёплую яшчэ парэнчу тэрасы. І нечакана расказаў пра Бярозу і пра тое, што прывяло яго сюды, у дзікі, пустэльны край гор і снегу, што не растае нават летам.
Пасля яны доўга маўчалі. Ашавазда ўстаў, прынёс вузкагорлы збан, дзве піялы. Наліў віна, і адразу запахла ружовымі пялёсткамі, шафранам. Працягнуў адну піялу госцю.
Было ўжо зусім цёмна, неба, як заўсёды, засвяцілася безліччу светлых плямак, шурпата лягло над самымі іх галовамі радно Млечнага Шляху. Адзінокая зеленаватая зорка самотна ўстала на гарызонце.
— Зухра, — паказаў на яе Ашавазда. Некалі з-за гэтай прыгажуні два анёлы, Харут і Марут, саграшылі і панеслі страшную кару. Кінутыя ў бяздонны калодзеж у Вавілоне, яны стогнуць вось ужо колькі вякоў. Яе ж багі ўзялі на неба, каб ахоўвала на зямлі прыгажосць і музыку.
— Чаму ж яна, яна… што спакусіла нават анёлаў, не панесла за гэта кары? — Алекса падняў ацяжэлую галаву.
— А ў чым яе віна? — паціснуў плячыма Ашавазда. — Чараваць прыгажосцю не грэх. Грэх павялічваць зло на зямлі. Але Зухра была не вінаватая. Гэта яны, анёлы, смяяліся над людзьмі і патрабавалі, каб род чалавечы за грахі быў змецены або знішчаны. За тое і адправілі іх сюды ў чалавечым абліччы. Але выкрываць могуць многія, ды як вынесці цяжар гэтага грэшнага свету? Як пражыць у ім дастойна? Бачыш, гэтага не вытрымалі нават анёлы…
І ён паволі, з асалодай, выпіў яшчэ піялу смачнага, цяжкага віна, што хваляй пракочвалася па целе. Пасля, хістаючыся, пайшоў у дом; Алекса доўга сядзеў адзін, слухаючы, як стракочуць тутэйшыя конікі, і гледзячы на зорку. Уявіў, як недзе, у бездані, надрыўна і нязмоўчна стогнуць грэшныя анёлы, што не змаглі супрацьстаяць жаночай прыгажосці і навек загубілі сябе. Мабыць, і ён, Алекса, пакараны за гэта ж. Ды ён думаў не толькі пра сябе, але і пра дзяўчыну. А яна… О, каб ведаць раней, чым усё скончыцца! І чаму было дадзена такое каханне, якое павяло на край зямлі, а пасля бязлітасна ашукала, скамячыла, менавіта яму? Жывуць жа іншыя і жылі як людзі. Ён гатовы быў закрычаць, запытацца ў гэтай маўклівай зямлі, у зоркі, што адзінока трымцела над гарамі: «За што?!» Але навокал толькі стракаталі конікі, востра пахла ажыўшай ад гарачыні спякотнага дня травой, і тая хваля, можа, тая самая хваля, якая не дабіла яго там, на моры Хвалынскім, цяпер моцна і ўладарна стукала ў грудзі, і ён, як ніколі за апошнія месяцы, адчуваў сябе трэскай… Так, так, маленькая, непрыкметная трэска, але навошта жыццю гэтак мучыць яе? І ён заплакаў, заскрыпеў зубамі, заматаў цяжкай галавой. І добра, што ніхто не бачыў яго, не чуў, не спачуваў…