— А як ты пазнаў, што ён лысаваты? — перарываючы яго, спытаў Лагута.
— Ён у кабіне шапку здымаў, я і ўбачыў. Вось ён мяне і пытае, ці шмат людзей прыезджых у гэтых месцах працуе, ці часта звальняюцца. Я не ведаў, куды ён хіліць, адказваю, што, маўляў, усялякія людзі маюцца. Тады ён пытае, ці часта я па гэтай дарозе езджу. Я зразумеў, што ім хацелася, каб я часта ездзіў па гэтай дарозе, і адказаў сцвярджальна. Тады гэты мужык мне і кажа: «Слухай, сябар, хочаш добра зарабіць?» Я адказаў: «А хто ж не хоча?» — «Ну тады слухай, калі зробіш тое, што мы папросім, атрымаеш пяць залатых дзесяцірублёвак. Ад цябе многае не трэба: знайдзі парачку мужыкоў, якія прыезджыя і адзінокія, і пазнаём нас з імі. Разумееш, хочам мы брыгаду для халтур стварыць. Будзем ездзіць па калгасах, грошы зарабляць. Было б добра, калі б ты падабраў з тых, хто хоча звольніцца і з’ехаць, такіх нам лягчэй угаварыць.»
Мартаў зрабіў паўзу, і Лагута нецярпліва спытаў:
— Так, ну і што ж далей было?
— Далей? Яны распыталі мяне, у якія дні я буду праязджаць па гэтай дарозе, і абяцалі сустрэць. Затым папрасілі спыніць машыну і выйшлі.
Лагута, ледзь хаваючы хваляванне, разгарнуў карту:
— Вось скрыжаванне, пакажы, па якой дарозе ты ехаў?
Мартаў доўга разбіраўся ў карце, затым пальцам паказаў:
— Вось па гэтай.
— А дзе першы раз спыняліся? — спытаў Лагута, але адразу ж падумаў: «Як жа ён зможа вызначыць гэта месца на карце?» — і перапытаў: — Ты кажаш, што да першага прыпынку ехалі гадзіны дзве з хуткасцю кіламетраў трыццаць у гадзіну? Значыць, праехалі вы кіламетраў шэсцьдзясят. — Ён узяў лінейку і алоўкам адзначыў месца стаянкі. — Так, а затым вы да наступнага прыпынку праехалі яшчэ колькі?
— Кіламетраў трыццаць.
Лагута зрабіў яшчэ адну адзнаку на карце.
— Ну і праз колькі кіламетраў ад гэтага прыпынку яны выйшлі?
Мартаў падумаў трохі, а затым адказаў:
— Кіламетраў праз пятнаццаць, а можа, і дваццаць, дакладна нават і не памятаю.
Лагута зрабіў яшчэ адну адзнаку, абвёў яе кружком і палез у стол. Дастаў фатаграфіі Солаха і Мельнікава, а затым пачаў праглядаць цэлы пачак іх. У кожнага аператыўніка і следчага заўсёды знойдзецца дзясятак-другі здымкаў людзей, якіх ён, можа быць, нават у твар ні разу не бачыў і якія, магчыма, ніколі нічога не здзейснілі, а проста іх фота хтосьці дзесьці знайшоў і прынёс разам з іншымі рэчамі ці прадметамі ў міліцыю ці гэтыя здымкі выявілі ў затрыманага. І застаюцца такія здымкі невядомых, як безгаспадарчыя прадметы, у сталах, а нярэдка і сейфах на ўсякі выпадак, іх выкарыстоўваюць пры выкананні такога следчага дзеяння, якім з’яўляецца прад’яўленне на апазнанне асобы на фатаграфіі.
Нарэшце Лагута падабраў некалькі здымкаў, паклаў да іх фота Мельнікава і Солаха, затым працягнуў іх, нібы калоду карт, Мартаву:
— А ну, дарагі, зірні, ці няма тут тых спадарожнікаў.
Мартаў пачаў па чарзе разглядаць фота, усярэдзіне ў капітана ўсё напружылася: «Яны ці не яны?» Нюх падказваў яму, што Мартаў сустрэў злачынцаў, якія шукаюць.
А Мартаў адразу ж апазнаў Мельнікава, а затым паклаў на стол і фота Солаха.
— Вось яны, галубчыкі, — ён ткнуў у фатаграфію Солаха. — А гэты і ёсць той высокі і лысаваты.
Капітан хутка запісаў тлумачэнне са слоў Мартава, паціснуў яму руку і, папрасіўшы яго прыйсці ў аддзяленне раніцай на наступны дзень, адпусціў.
З хвіліну капітан сядзеў, разважаючы, над картай.
Атрымлівалася, што Солох і Мельнікаў выйшлі на дарозе, якая праходзіць з процілеглага боку сяла Станавога. Ад таго месца да Станавога кіламетраў трыццаць пяць.
«Трэба далажыць Алтыніну», — вырашыў старшы оперупаўнаважаны і адразу ж накіраваўся ў кабінет начальніка. Алтынін выслухаў яго, паскуб сябе за вус, а затым вырашыў:
— Зробім так: ты бярэш траіх чалавек з атрада, які заўтра прыбывае сюды, і будзеце ездзіць у кузаве машыны Мартава. Прадумай экіпіроўку, мароз моцны, а ездзіць давядзецца і доўга, і далёка.
26 Солах
Буравін адчыніў дзверы, і ў дом увайшоў. старэйшы Солах. Яго зарослы твар, каўнер футра былі пакрыты інеем. Буравін мімаволі падумаў: «Мароз на дварэ мацнее, трэба будзе коней у хляве паглядзець, не змерзлі б».
Солах зняў шапку і ледзь хрыплым голасам сказаў:
— Добры вам вечар у хату! Такога госця, нябось, і не чакалі? Ты, Міхаіл Якаўлевіч, і не задумваўся ніколі, напэўна, што я ў цябе дома ні разу ў жыцці не быў.
— Затое ў цябе, Рыгор Прохаравіч, мне давялося пабываць, і не раз прычым.
— Ну, што ты старое ўспамінаеш, — махнуў рукой Солах, — і ў маім доме ты ўжо гадоў сем, а можа, нават восем не быў. Але я да цябе на хвілінку.