Тата. Калі бог не дае, то яго трэба ўзяць самому!
Сын. Я што, горшы за тую Полі!
Тата. Якую Полі?
Дачка. Не ведаеш? У яе трэці тата — француз!
Тата. Ага, ясна. I як далей разгортваліся падзеі?
Дачка. Тады ўсе прагаласавалі, што наш малыш таксама мае права на месца. I ён заняў месца Полі.
Мама. Ну, а далей? Чаму ты пабіўся з Мухамедам?
Сын. Мухамед сказаў, што гэта не па–джэнтльменску, што я — захопнік. А я законна ж?
Тата. Законна! I што далей?
Сын. А Мухамед тады пачаў рычаць і махаць рукамі. I пераманіў усіх хлопцаў на свой бок.
Дачка. I малыш астаўся тады ў гушкалцы адзін.
Сын. А Мухамед узяў камень і…
Мама. Ударыў?! Каменем?
Дачка. Не. Ён паклаў камень пад гушкалку, каб яна не гушкалася. Сюды трошкі гушканецца, а туды — не.
Тата. Ён заціскаў твае інтарэсы. (Маме.) Бачыш, агрэсар усё–такі не сын, а той!
Дачка. А Полі раве як недарэзаная.
Мама. Якая Полі?
Тата, сын, дачка (хорам). У якой трэці тата — француз!
Мама. Так.
Сын. А Мухамед кідае лозунгі: «Прэч з гушкалкі!», «Прэч!» I яшчэ пагражае: «Усё роўна перакулю!» Узяў палку…
Тата. Хто? Мухамед?
Сын. А то хто ж?
Мама. I палку…
Сын. Пачаў падкладваць пад гушкалку…
Тата. А ты што?
Сын. I калі ён нагнуўся, каб перакуліць, я ўзяў і трахнуў яму ў нос.
Мама. А навошта ты трахнуў? Ты што, не мог паскардзіцца на яго?
Сын. Навошта?
Мама. Яго пакаралі б, і вінаватым быў бы ён.
Сын. Вялікая мне радасць — ісці скардзіцца пасля таго, як ён мяне перакуліць.
Мама. Ты першы нанёс удар. (Тату.) Во тваё выхаванне!..
Тата. Але бойка была непазбежная. Пытанне іменна ў тым, хто першы нанясе ўдар. Малыш правёў прэвентыўную аперацыю. А што далей?
Сын. Ён мяне таксама ўдарыў. Потым мы схапіліся, потым пакаціліся, потым ён наступіў на вуха і адарваў. Во! (Паказвае сваю шапку.)
Дачка. А ў Мухамеда — кроў з носа.
Тата. Значыць, ты пацярпеў матэрыяльныя страты!
Мама. Як можна так абыякава, калі тут сапраўднае хуліганства?
Тата. Самаабарона. (Сыну.) I чым усё скончылася?
Дачка. Усе разбегліся. А Полі і цяпер плача.
Мама. Гэта чорт ведае што творыцца. Ты дзе, сын, вырас?
Сын (нібы ўспамінае). Дзе я вырас?.. Вырас я, мама, якраз на мяжы, якраз у свежай баразне паміж мінулым і будучым. Плуг гісторыі хутка заарэ гэтую баразну. Але я, мама, яшчэ не вырас. Я толькі пасеяны. Я яшчэ расту. Я вырасту! Расту ў атмасферы вашых буйных скандалаў і дробных інтарэсаў. (Ён нібы чытае па памяці.) Мінуўшчына, увекавечаная ў кнігах (паказвае на паліцы), уяўляецца мне мешанінаю з гразі і крыві, несправядлівасці і крыўд… Вы прыслухайцеся да гэтых кніг. Колькі енкаў, колькі стогну, колькі жальбы… (Нібы, прыслухоўваецца.) Ці–ш–ш… I кнігі, кожная з іх — гэта абеліск… Абеліскі светлым марам, светламу розуму, светлым надзеям. (Пералічвае кнігі.) Дабраце, спагадзе. Маленькім блізнятам — чысціні і наіўнасці. Які пачэсны могільнік! Так што я не толькі ваша дзіця, я — дзіця гісторыі, дзіця гэтых кніг…
Толькі дачка слухала малога, як зачараваная.
Тата. Ты сам да гэтага дадумаўся?
Сын. Неабавязкова самому. На гэта ёсць аўтары. (Паказвае на кнігі.) I дзіўная рэч: у самых мудрых — самы горкі лёс. Адны жылі ў беднасці і рана гінулі ад сухотаў, другія канчалі дні ў казематах, трэціх забівалі на дуэлях, а некаторым даводзілася яшчэ горш. Джардана Бруна за ерэтычную філасофію спалілі на кастры. А Дэфо — аўтара «Рабінзона Круза» — за сатырычны артыкул на цэлыя суткі прывязалі да слупа на гарадской плошчы. I хто ні ішоў — павінен быў плюнуць яму ў твар. I некаторыя плявалі. Тата, а ты плюнуў бы?
Бацька адвярнуўся, але сын стараецца заглянуць яму ў вочы.
Тата. Я?.. Не пайшоў бы на плошчу. Каб не парушыць загад.
Мама. Ну, вось што — ты зубы не загаворвай. Вось табе наказ: у нашым двары павінен быць мір. А за тваю правіннасць я цябе з дому не выпушчу. Будзеш месяц сядзець дома. Каб ведаў свае граніцы.