— Мая вучаніца прыхварэла, галава разбалелася, — загаварыў сусед аб жонцы, ажаніўся са сваёй вучаніцай, калі закончыла яна тэхнікум і мела дзевятнаццаць год.
— О, не дзіва! — абазначала гэта: у такую гарачыню, як учора, асабліва, як учора праляжаць паўдня над Супраслю — чыстае шаленства!
Пачалася размова.
— Замаладая ў мяне жонка, пане Коля, — ніколі так не гаварыў, зрабіў намёк. Запатрабаваў шчырасці.
I Колька зараз жа расказаў аб усім, падрабязна і доўга, вельмі падрабязна, штораз падрабязней і падрабязней, як чалавек, які не мае чаго ўтойваць. Больш таго: як шчыры сведка ў судзе, сведка, якому моцна залежыць, каб суд паверыў яму, бо праўда.
— Пане Коля!... — сусед хаваўся пад зямлю. Ён не паверыў, чакаў ад Колькі толькі пацвярджэння падазрэнняў, падрыхтаваў сябе выслухаць толькі крывадушнасці.
І тады Кольку знянацку сцебануў бізун, цераз патыліцу аж да пят, ад пераду. Бізун называўся прыблізна так: біць не таго, хто пагана думае, але таго, хто пагана гаворыць. Пытае бізун: памог? Чым памог? Ты?!
Колька павесіў морду на плот і стаў бульдогам.
Кожны бывае сабакам хоць раз. Мо хтосьці ніколі не быў сабакам, тады аб такім чалавеку можна сказаць, што ён чагосьці не зразумеў у жыцці, чагосьці важнага.
Пасля той размовы прыбіўся да Колькі, у старажоўку, смех суседкі, далёкі смех-прыблуда невядома адкуль: — Ха-ха-ха... (срэбрны смех)... хто падумаў бы, што я з табою, сторажам, ха-ха-ха... (залаты смех)... ніхто, ніколі не паверыў бы ніхто, ха-ха-ха... (дыяментавы смех). — Ха-ха-ха...
Пяць мінут назад у старажоўку зайшоў элегантны мужчына, дыхнула ад яго вялікім розумам.
— Ваш пропуск? — запытаў яго Колька. Мужчына вылез з шакаладнай лімузіны.
— Дазвольце пазваніць пані дырэктар, — папрасіў чыстай ветлівасцю, можна сказаць, з крынічна чыстай скромнасцю.
Дырэктарам зграбная незнаёмая, можна сказаць, празмерна зграбная.
— Нельга. Я сам. Такія правілы, — Колька забыў дадаць «выбачайце». (Не ў гуморы).
— Калі ласка, называюся... — сказаў прозвішча.
— З пані дырэктар! — крычаў Колька ў тэлефонную трубку. — Пані дырэктар?... (сказаў прозвішча мужчыны, больш не гаварыў, выслухаў, паклаў тэлефонную трубку, сціснуў зубы). — Калі ласка, — сказаў да мужчыны, саромеючыся паглядзець яму ў вочы... і ў паперы. — Калі ласка.
— Дзякую.
Мужчына выйшаў са старажоўкі, сеў у лімузіну і ўехаў на пляц пад будынак дырэкцыі. Выйшла зграбная яна, павяла яго, вясёлая і разумная, у белай сукенцы, дзявочай — упрыгожана ўсмешкай вельмі падобнай да ўсмешкі суседкі, як кветка да кветкі. Праз тыдзень вый-шла за яго замуж.
У старажоўцы лашчыліся смехі: срэбрны, залаты, дыяментавы. Словы папрыходзілі самыя. I далёкі смех суседкі засмяяўся смехам пані дырэктар.
Колька спачатку здзівіўся, калі раптам адчуў вялікую палёгку. Вяртаўся дамоў з паднятай галавою.
Наша вёска задаволена, што мае пастуха. Пастуха Супруна. Пішу аб ім, таму што, як мне здаецца, гэта чалавек, які стараецца зразумець. Стараецца зразумець. Мо не столькі зразумець, колькі адчуць. Зрэшты, гэта адно і тое ж. Я не прыпамінаю сабе другога чалавека ў вёсцы, які б так моцна стараўся б зразумець. Таму, мабыць, жыццё не надакучыла яму ні на хвіліну, хоць лаецца ён мацней за ўсіх і болын за ўсіх. Я зайздрошчу яму, у яго добрае жыццё. Жыццё, як у нікога!
Дарагі Чытач! Бачу ў тваіх вачах здзіўленне:
— Што гэта там пастуху засталося зразумець?
Думаеш: пастух Супрун бедны, і непатрэбна яму нічога разумець. Цяжка не пагадзіцца з Табою: Супрун сапраўды бедны, яму пахне скарын-ка чорнага хлеба, хаця есць ён бадай не горш, чым не адзін гаспадар. У пасляваенныя гады кожны, хто хацеў, выехаў у горад і знайшоў работу, і ніхто не застаўся пастухом. Адзін Супрун застаўся. Супруну добрае жыццё, з поўнаю торбаю, але ён справядліва не заўважае таго.
Яму нават не сніцца горад; ведае, што ёсць гарады, так як ведае, што ёсць даліны і горы, Карпаты. Па шашы, што пакрай луга, праязджаюць машыны з горада, і Супрун часамі блізка пры-глядаецца да іх. Ён не прасцяк, хаця на такога выглядае, і не дзікі. Супрун вельмі многа бачыў і вельмі многа разумее. I з ім цяжка гаварыць, бо ён вельмі многа разумее.
Дарагі Чытач! Ты, магчыма, паспеў назваць Супруна дзіваком. I мне цяжка гаварыць, што Ты не маеш рацыі. А, магчыма, Ты не назавеш яго дзіваком, але проста скажаш:
— Старому Супруну нічога болын у жыцці не засталося рабіць, як быць пастухом.
Тут я вымушаны прызнацца, што Супрун зусім не стары: яму ўсяго трыццаць год. Ён малады, і мне няма магчымасці пярэчыць, што ён не дзівак. Дзівакі кідаюцца ў вочы з першага погляду, гэта людзі, якія хочуць значна менш, чым могуць мець, або — значна больш, чым можна. Мне і Табе, Дарагі Чытач, ясна. I добра. Нам добра, і нікому ў галаву не прыходзіць здагадка, што бярэм з жыцця значна менш, чым маглі б узяць; значна менш, чым нават належыцца нам. Па праўдзе кажучы дык я і Ты можам раўняцца з Супруном — не прымерваючы — так, як мужыкі з князем!