I тут я не хачу быць галаслоўным.
Бо, напрыклад, ці бачыў Ты захад сонца? Захад сонца не ў Мексіканскім заліве восенню, але за парогам сваёй вёскі. Ніхто з нас не бачыў захаду сонца, я пэўны ў тым. Ніхто! А Супрун бачыў. Супруну захад сонца —- гэта не толькі канец дня, пыл на губах і запах свежага малака, і паліхромія на варотах да хаты, дзе жыве дзяўчына, і не хсаўрукі, што падаюць у цёплыя палеткі, і не раса. I не раса... А ці бачылі мы расу? Не бачылі мы расы: пры ўсходзе сонца раса на маладой канюшыне — як пляц, пабрукаваны дарагімі каменнямі; асляпляе вочы, пахне чымсьці незямным, пахне радасцю. Ці радасць можа пахнуць? Ці могуць быць пэрлы рос? Гэта ўжо не пытанне, але пацвярджэнне.
Пляц пабрукаваны дарагімі каменнямі, за пляцам высокае неба, цераз пляц праскакаў зачараваны заяц і пачаў страсаць пэрлы з натоўпу пустазелля ў закавулку паміж жытам Сцяпана і аўсом Рыгора. Я не ведаю, чаму Супрун маўчыць, доўга маўчыць. Аднак, у яго маўчанні чуецца размову, словы без слоў.
Дарагі Чытач! Не падумай, што Супрун нядбайна пасе статак жывёліны, трымаецца за пастуха таму, што цяпер няма пастухоў. Не, так нельга сказаць аб Супруну. Гэта, бадай, адзіны пастух у Беласточчыне, які не робіць шкоды са сваім статкам.
Учора Супрун бачыў страх на вераб'ёў. Такога страху не бачыў ні я, ні Ты. Быў гэта незвычайны страх. Вядома, меў стары пінджак, старую шапку і яшчэ штосьці старое. Гэты страх вельмі любіць мак, стаіць на загоне маку, стаіць дзень і ноч. Добры страх. Ён цешыцца багатай восенню — буйнымі буракамі, пасярэбранай фасоляю, пазалочанымі агуркамі, капустаю, ад якой раскошны тлусты пах гатаванай бараніны з часнаком. Страх у маку марыць аб каляднай куцці і аб блішчастым пірагу на першы дзень зімовага свята: пірог на цэлую стальніцу. Пры гэтым, шкадуе вераб'ёў, якія невядома чаго, хіба ад сытай раскошы, забаўляюцца ў сухім быльнягу на бульбянішчы. I страх задумаўся, як навучыць вераб'ёў розуму, каб яны зрабілі сабе зімовыя запасы? Гультаіскі, вераб'і, яны не робяць запасаў.
А ўвечары, калі змяркала, страху зрабілася адзінока, ён думаў аб зацішнай паветцы ля гумна, дзе ўлягліся снапы малочанага жыта.
Супрун паказаў мне жыта. Ён сеў на мяжу, а каласы хіліліся над ім. Гаварыў з імі. Я не чуў, каб хтосьці гаварыў з каласамі. А Супрун гаварыў: аб сінім небе гаварыў з імі, хіба так? Аб сонцы без літасці гаварыў з імі, і аб вятры, што буяніць па палосках; аб зямлі, якая выраклася іх. I пра зайца-вандала, і сардэчнага сябру — жаўрука. Не толькі аб тым Супрун так доўга гаварыў з каласамі. Кожны колас мае яшчэ свае справы: то камень-забіяка, то асот-нахабнік. У кожнага коласа свае справы. I падумаць, колькі каласоў пры адной мяжы ў далёкім полі!? А і лянок, што зараз за жытам, дапытваецца, дзе яго гаспадынька, белавалосая і сінявокая дзяўчына? Чаму гаспадынька беларусая знелюбіла лянок?!
Асенні дзень, сумны дзень. Скажы Ты, Дарагі Чытач, што такое, сум? Ну, што? Так, сум, калі цяжка. Праўда, усе ведаюць. Сум тады, калі няма каханай асобы. I гэта праўда. Сум, калі нешта не ўдаецца. Поўная праўда. Мы можам пералічыць сто назваў суму, і яны будуць праўдзівымі. Справа, аднак, у тым, што ўсе назвы не датычаць Супруна: яму добра, так добра, як рэдка каму. I сумна... Ды сумна не так, як я думаў, як Ты думаеш. Немагчыма сказаць пра Супруноў сум, як немагчыма сказаць, напрыклад, пра выбух. Выбух? Зямля страсянулася, шыбы вылецелі, у вушах зазвінела, паваліла з ног і т.д. і г.д. Адчуваем, аднак жа, што ўсе гэтыя словы ўзвышаюцца. Менавіта: узвышаюцца бы нейкія маякі, паміж якімі бяскрайнія палі, пагоркі і даліны. Мы адчуваем, мы бачым пагоркі і даліны, але гаворым адно аб маяках. Гаворым аб маяку, бачым не толькі яго, але ўсё навокал. I наша размова, гэта называнне маякоў, ад якога і да якога мы ідзем, каб увачавідкі пабачыць усё.
Супрун ідзе са сваім статкам кароў і авечак праз асеннія пагоркі і даліны — яму непатрэбны маякі.
Дарагі Чытач! Ці Ты бачыў, як плача дзічка на мяжы ў чыстым полі? Не, не бачыў — я ведаю, Ты не бачыў. Супрун бачыў дзічку ў слязах, якую абступілі рагочучыя вятры, разбэшчаныя сыны хмары. I хацелі пакаціць дзічку, як адзінокую дзяўчыну на пахсарышчы вайны...
Дарагі Чытач! Шчыра кажучы, не шкадую я, што так мала бачыў — так мала разумею, адчуваю. I не зайздрошчу ўжо Супруну, пастуху з Беласточчыны. Мая душа шчаслівейшая. Хачу толькі ведаць, ці напраўду?