— Калі б застаўся жывым Вішымунт, прыйшоў бы забіць мяне. А мёртвы не ўстане. Затое ты не нейкая там булевіцкая княгіня, а новагародская. Но-ва-гарод-ская!
Пасадзіў яе на магутнае, як сцягно вепрука, калена, стаў гайдаць, як дзіця. Убачыўшы прыадчыненыя дзверы, схапіў шкляную вазу і штосілы шпурнуў у шчыліну. І зноў аскабалкамі пабіла цікаўнага стольніка, што, адпіхнуўшы Апфію, уплішчыўся ў шчыліну.
— Кроў цурком па твары, тата! — расказвала дзяўчына. — Аддала яму хусціну з залатой камкай, бо ён бы і так выцяг яе з кішэні!
Агапій жа гнуў на іншае.
— Хай бы хто з нашых самых разумных баярынь павучыў бы яе, га? Ды не проста так, яна толькі гневацца пасля будзе. А вось, як збярэ вас княгіня на якое вышыванне ці на манер нямецкі на спевы якія запросіць — тут вы пра каханне і пагаварыце, ды якой прытчай і давядзіце ёй, што стол новагародскі вышэйшы і што ёй не след брыкацца, успамінаючы свайго Вішымунта…
— А сам ты! — не ўтрымалася Яўлампія. — Сваю Каліну колькі год у сне ўспамінаў!
— Агонь цябе ведае, калі ты ўгамонішся, перастанеш раўнаваць да мёртвай! — з сэрцам прагаварыў Агапій.
— Язычнікам і застаўся са сваім агнём, хаця імя ў Афоне перамяніў! — не сунімалася баярыня. — Думаеш, не ведаю, што тваё імя «люблю» значыць па-грэчаску і што не пра Бога ты думаў тады ў Афоне! А што дазволіла табе і Апфію назваць імем вогненным*, дык ад таго, што маладая была і дурная!
* Імя ад грэчаскага «апфо» — запальваць.
— Хопіць! — цвёрда супыніў яе Агапій. — Перад Богам сам за ўсё адкажу.
- І праўда, мама, даўно ўсё тое было, не тачы бацьку! — заступілася за яго і дачка, якая ўжо чула неаднойчы пра першую бацькаву жонку і не ўхваляла матчынай рэўнасці. Тады баярыня змоўкла, але размова тая ўскалыхнула ў сэрцы даўно ссівелага і сагнутага часам Агапія даўняе, амаль забытае…
Ноччу ён пайшоў у свой пакой, дзе трымаў кнігі і запісы, але замест таго, каб перачытаць Эклезіяста, як хацеў, перагарнуў калярова-ўзорыстую старонку там, дзе кінаварам выведзеныя блішчэлі на цвёрдым пергаменце Саламонавы словы пра жанчыну, чые грудзі падобныя да вінаградных гронак.
Даўно, о як даўно лашчыў і ён, нібы садоўнік крамяны яблык, аксамітава-цвёрдыя грудзі каханай! Параўноўваў і ён, толькі на свой, мясцовы лад, яе гнуткае і гарачае цела — не з вінаграднай лазой, а з маладой ліпкай, якая ўся трапеча пад веснавым ветрам. А валасы ў яе былі бледнажоўтага, саламянага колеру, і ён ніколі не называў іх залатымі, таму што золата ўбачыў толькі паехаўшы адгэтуль…
У маленькай дачушкі валасы былі цёмнымі, як у яго, але вочы нібыта «падабрала» да драбочка ў маці — такія ж фіялкавыя, бяздонныя, як у братак, што распускаюцца на веснавых схілах. Якім жа шчаслівым бацькам пачуваў сябе тады малады дзяцюк Куп, вясёлы язычнік і вой княжацкай дружыны, што хадзіў з усімі новагародцамі на галічан ці чарнігаўцаў, мазоўшан альбо полаўцаў! Не ўсе паходы былі шчаслівымі, але свой апошні паход запомніў навекі: у памежных сутычках з тэўтонамі атрымаў меч у грудзі, а калі амаль нежывога прывезлі яго назад у Новагародак, там ужо не чакала мужа, як звычайна, каханая жонка: папалілі ў час кароткага нападу новагародскія пасады яцвягі. Князя не было ў той час у горадзе, але прагналі новагародцы ворага; аднак жа сярод тых, хто загінуў альбо згарэў у пажарышчах, была і Каліна. Можа, і пакінуў бы гэты свет ад гора і адчаю Куп, калі б не даслаў яму брат вестку з храма Ашвінаў, што дачушку, хаця і моцна абгарэлую, уратавалі; калі ж трохі ачунялы Куп дабраўся да Храмавага горада, даведаўся, што патрабуе галоўны жрэц прысвяціць малую багіні Зараніцы-Аўшры. Іначай не выжыве яна, а калі і выжыве, то застанецца караваю, з рубцамі ды апёкамі… Не вагаўся Куп, тым болей што і брат яго на тым настойваў. Аднак жа лячыць самога параненага воя ў храме не сталі. Доўга раіліся жрацы, а пасля разважылі, што занадта глыбока ў сэрцы Купа засела чорная страла нянавісці, і пакуль не растворыцца яна, не аздаравее пахолак, што і паранены не выпускае мяча з далоні. Тады, пакінуўшы дачку ў храме, пайшоў неўтаймоўны вой да гарадскога храма, і там параіў стары святар вандроўку на Афон, каб суцішылася сэрца і не рвалася ў бой, у той час як слабое, параненае цела патрабуе супынку.
З таго часу завіхурыла, закруціла па свеце новагародца, як бы Карачун зацьмяніў яму вочы: спачатку, не дайшоўшы да Афона, стаў матросам на венецыянскай галеры, але не здужаў цяжкай працы і, выкінуты на бераг, прыбіўся да генуэзскай рыбачкі-ўдавы. Пражыў што-кольвечы, ды закарцела ўсё ж у Афон. Але і там, тры гады, дзень-дзённа спяваючы дзямесцікам*, падпяваючы манахам падчас псалтыра дзесяціструннага, молячыся, перад самым пострыгам ірвануў на радзіму, дый так, што толькі пыл курэў пад босымі парэпанымі пятамі. Не мог адмовіцца ад уцех свету зямнога, як не мог і забыцца на пакорлівыя фіялкавыя вочы той, першай, любай… Таму і імя выбраў адпаведнае, калі хрысцілі яго ў царкве, калі акунуўся ў купель, як магутны сом у цесны глячок, прасіў-маліў хрысціянскага Бога забраць у яго памяць пра мінулае.