— Гэй, ты хто такі?
— Я — цвыркун, які ўмее гаварыць, — адказала стварэнне, — жыву ў гэтым пакоі больш за сто гадоў.
— Тут я гаспадар, прэч адгэтуль.
— Добра, я пайду, хоць мне вельмі шкада пакідаць пакой, дзе я пражыў сто гадоў, — адказаў цвыркун, — але раней чым я пакіну пакой, выслухай карысную параду.
— Надддта мне патрэбны парады старога цвыркуна…
— Ах, Бураціна, Бураціна, — прагаварыў цвыркун, — пакінь сваволіць, слухайся Карла, без патрэбы не бегай з дому і заўтра пачні хадзіць у школу. Вось мая парада. Інакш цябе чакаюць жахлівыя небяспекі і страшэнныя прыгоды. За тваё жыццё я не дам і здохлай сухой мухі.
— Ччччаму? — спытаў Бураціна.
— А вось ты пабачыш — ччччаму, — адказаў цвыркун.
— Ах ты, стогадовая казяўка-маляўка! — крыкнуў Бураціна. — Больш за ўсё на свеце я люблю страшэнныя прыгоды. Заўтра, як толькі развіднее, уцяку з дому — лазіць па платах, разбураць птушыныя гнёзды, дражніць хлапчукоў, цягаць за хвасты сабак і кошак… Я яшчэ не тое прыдумаю!..
— Шкада мне цябе, шкада, Бураціна, праліеш ты горкія слёзы.
— Ччччаму? — зноў спытаў Бураціна.
— Таму што ў цябе дурная драўляная галава.
Тады Бураціна ўскочыў на крэсла, з крэсла на стол, схапіў малаток і шпурнуў яго ў галаву цвыркуна.
Стары разумны цвыркун цяжка ўздыхнуў, паварушыў вусамі і папоўз за камінак, — назаўсёды з гэтага пакоя.
Бураціна ледзь не гіне праз уласную легкадумнасць. Тата Карла склейвае яму адзенне з каляровай паперы і купляе азбуку
Пасля здарэння з цвыркуном, які ўмее гаварыць, у каморцы пад лесвіцай стала зусім сумна. Дзень цягнуўся і цягнуўся. У жываце ў Бураціна таксама было сумнавата.
Ён заплюшчыў вочы і раптам убачыў смажаную курыцу на талерцы.
Жвава расплюшчыў вочы, — курыца на талерцы знікла.
Ён зноў заплюшчыў вочы, — убачыў талерку маннай кашы папалам з малінавым варэннем.
Расплюшчыў вочы, — няма талеркі маннай кашы папалам з малінавым варэннем.
Тады Бураціна здагадаўся, што яму страшэнна хочацца есці.
Ён падбег да камінка і сунуў нос у кацялок, што кіпеў на агні. Але доўгі нос Бураціна праткнуў наскрозь кацялок, таму што, як мы ведаем, і камінак, і агонь, і дым, і кацялок былі намаляваны бедным Карла на кавалку старога палатна.
Бураціна выцягнуў нос і паглядзеў у дзірку, — за палатном у сцяне было нешта падобнае на невялікія дзверцы, але там было так заткана ўсё павуціннем, што нічога не разабраць.
Бураціна пайшоў шукаць па ўсіх кутках, — ці не знойдзецца скарыначкі хлеба або курынай костачкі, абгрызенай кошкай.
Ах, нічагусенькі, нічагусенькі не было ў беднага Карла прызапашана на вячэру!
Раптам ён убачыў у кошыку са стружкамі курынае яйка. Схапіў яго, паставіў на падаконнік і носам — цюк-цюк — разбіў шкарлупіну.
Унутры яйка піскнуў галасок:
— Дзякуй, драўляны чалавечак.
З разбітай шкарлупіны вылезла кураня з пухам замест хваста і з вясёлымі вачыма.
— Да пабачэння! Мама Кура даўно мяне чакае на двары.
І кураня выскачыла праз акно, — толькі яго і бачылі.
— Ой, ой, — закрычаў Бураціна, — есці хачу!..
Дзень, нарэшце, перастаў цягнуцца. У пакоі сцямнела.
Бураціна сядзеў каля намаляванага агню і ад голаду паціхеньку ікаў.
Ён убачыў: з-пад лесвіцы, з-пад падлогі паказалася тоўстая галава. Высунулася, панюхала і вылезла шэрая жывёліна на нізкіх лапах.
Не спяшаючыся, яна пайшла да кошыка са стружкамі, залезла туды, нюхаючы і шныпарачы, — сярдзіта зашамацела стружкамі. Мабыць, яна шукала яйка, якое разбіў Бураціна.
Потым яна вылезла з кошыка і падышла да Бураціна. Панюхала яго, круцячы чорным носам з чатырма доўгімі валаскамі з кожнага боку. Ад Бураціна ядою не пахла, — яна пайшла міма, цягнучы за сабой доўгі тонкі хвост.
Ну, як яе было не схапіць за хвост! Бураціна зараз жа і схапіў.
Гэта быў стары злосны пацук Шушар.
З перапуду ён, як цень, кінуўся быў пад лесвіцу, цягнучы Бураціна, але ўбачыў, што гэта ўсяго толькі драўляны хлапчук, — павярнуўся і з шалёнай злосцю накінуўся, каб перагрызці яму горла.
Цяпер ужо Бураціна спалохаўся, выпусціў халодны пацукоў хвост і ўскочыў на крэсла. Пацук — за ім.
Ён з крэсла пераскочыў на падаконнік. Пацук — за ім. З падаконніка ён цераз усю каморку пераляцеў на стол. Пацук — за ім… І тут на стале ён схапіў Бураціна за горла, паваліў, трымаючы яго ў зубах, саскочыў на падлогу і павалок за лесвіцу, пад падлогу.