— А хто панятыя?
— Мартыневіч як дзесяцкі ды Баран-Заяц на вуліцы падвярнуўся. Некуды раніцай ішоў, каб пабалбатаць. Не ведаеш Барана-Зайца. Ён толькі начуе дома. От яго на дарозе і захапілі.
У Андрэя лягчэй стала на душы. Хоць адзін паняты ды чалавек, ну а Мартыневіч, то ён і сам свіння, і пасада яго свінская.
— Рана ўраднік пачаў сваю работу.
— Не вельмі рана. Сымона ж трэба было застаць дома, а то некуды з’ехаў бы. Хіба ўраднік гэтага не ведае. А Нарбутовічава сучка пра ўсё па засценку разбрахала...
Не цікавіла Андрэя цяпер ніякая дробязь. Яго мучыла тое, што падумае Ян, калі да яго брата прыйдуць з вобыскам.
— Няўжо Сымон нешта ўкраў, возячы тавар? Веры не дам!
— Сымон украў? Не пра тое гаворыш, Ян.
Андрэю хацелася пабыць аднаму, пакуль да яго
прыйдуць з вобыскам, і ён рады быў бы, каб Ян пайшоў, але той нібы знарок сядзеў і разважаў. Тым часам у хату ўвайшоў Іван, нечым усхваляваны. Ён паспеў ужо накарміць скаціну, і Андрэй зразумеў, што спаў-такі пазнавата.
Іван пакруціўся ў хаце, пайшоў у сені і адтуль гукнуў Андрэя. Андрэй адразу выйшаў.
— Да нас у гумно прыходзіў Якаў. Ён сказаў, што трасуць Ашакевіча і каб ты гэта ведаў і быў гатовы.
— Добра, Іванко, я ўжо ведаю.
— А я, Андрэй, зноў у гумне сям-там палазіў, агледзеў усё, дзе што можна ўсунуць. Нічога няма. Няхай трасуць!
— Малайчына, Іванко.
Андрэй гатовы быў пацалаваць гэтага шчырага хлопца.
— Якія там у вас сакрэты? — запытаў Ян, калі яны зайшлі ў хату.
— Ніякіх сакрэтаў. Іван пытаў, па колькі сыпаць вобмешкі коням. Я ім цяпер патрохі бульбы даю з сечкай. Не набярэшся аўса.
— Беражы авёс на насенне.
Пара было снедаць, і Ян сабраўся дамоў, але, мабыць, не паспеў ён саступіць з ганка, як павярнуў назад і ўляцеў у хату.
— Андрэй! Ідуць сюды. Калі мінуць твой двор, то да мяне.
На ганку тым часам затупала некалькі пар ног.
— Такі ж да цябе... Чаго ты нарабіў, Андрэй?
— Не бойся, Ян. Нічога я не нарабіў. Ідзе Халустава помста.
Цяпер, калі крокі чужых людзей пачуліся ў сенцах, Андрэй адчуў надзвычайны спакой і смеласць.
— Здрастуйце! — з націскам на апошнім складзе сказаў Беразоўскі, увайшоўшы ў хату.— Вымушаны, пане Сташэвіч, наведаць вас. Быў бы рады наведаць пры іншых абстаяцельствах.— Ён падаў Андрэю руку.— А гэта ваша мама? — ён схіліўся.— А гэта сястра! — зноў схіліўся.— А-а! Пане Сташэвіч! — ён паціснуў Яну руку. На Івана не звярнуў увагі.
Стражнік Макар, Ладымер і Мартыневіч стаялі каля дзвярэй. Ладымер вінавата пыхкаў люлькай.
— Чаго там туляешся, Ладымер? — сказаў яму Андрэй.— Ідзі сюды.
Ладымер павесялеў.
— Завалалі мяне, Андрэй, на вуліцы. Я да цябе ішоў...
Беразоўскі тым часам гаварыў Яну:
— Я, пане Сташэвіч, павінен выконваць свае вельмі непрыемныя абязаннасці. Вельмі непрыемныя. Але гэта не мая віна. Не мая! У Андрэя Сташэвіча ёсць недабражалацелі.
— Ведаем мы іх, пане ўраднік.
— Тым лучшэ... І паколькі вы аказаліся тут, пане Сташэвіч, то і павінны тут аставацца, пакуль мы не кончым аперацыю.
— Я, пане Беразоўскі, брат Андрэю. У першым стрэчанні.
— Гэта не мае значэння. Пасядзіце, пане Сташэвіч. Тым лучшэ, што вы тут. Вы ўвідзіце, што я не прыстрасна аднясуся да гэтага дзела.
— Пасяджу, калі на тое пайшло.
— Между прочым, у Андрэя Сташэвіча красівая сястра. Яна некуды сабіраецца ісці. Скажыце ёй, пане Сташэвіч, што ў такіх случаях з хаты выходзіць нельзя. Мне самому неудобно.
«Сукін ты сын,— падумаў Ян.— Табе неудобно...»
Беразоўскі павярнуўся да Андрэя, і позіркі іх сустрэліся. Андрэй глядзеў на ўрадніка з ледзь прыкметнай пагардлівай усмешкай, ураднік з пачуццём уласнай годнасці, нібы хацеў сказаць: «Я зрабіў для цябе ўсё, што было трэба, а цяпер сцеражыся! Калі ты вінаваты, то наракай на сябе».
— Я, пане Сташэвіч, па доўгу свае службы павінен зрабіць у вас вобыск,— ён выняў з сумкі, што вісела ў яго на плячы, паперы і падаў іх Андрэю.— От прадпісаніе і разрашэніе.
Андрэй нават не зірнуў на яго паперы, бо ведаў, што без дазволу ўраднік ні за якія грошы не зробіць вобыск у двараніна.
— Гаспадзін ураднік! Я ведаю, па чыйму даносу вы зробіце ў мяне вобыск. Па даносу майго ворага, лютага ворага Яўхіма Халусты. Я не ведаю, чаго вы ў мяне будзеце шукаць. Можа забароненай літаратуры...
— Не, пане Сташэвіч. Справа не палітычная. Але калі знойдзем такую літаратуру...
— Ведаю: то ў зубы мне не паглядзіце. Вунь мая літаратура! Бачыце, поўны покуць кніг.
Беразоўскі з цікаўнасцю зірнуў на кнігі, якіх раней не заўважаў, і гатовы быў рынуцца да іх.
— Чытаеце? — запытаў ён.