Андрэй усміхаўся, слухаючы Якава, а Іван качаўся са смеху. Старая Аксеня ўзняла галаву і павесялела, толькі Алена рабіла выгляд, што гэта яе не цікавіць, аднак лавіла кожнае слова Якава.
— Ну, а далей? — запытаў Іван.
— На тым і кончылася. Забраў ураднік той Зялёнкаў клунак, забраў Халусту і паехаў у Старочын.
— Значыць, такі арыштаваў,— прамовіў Андрэй.
— Арыштаваў. Але Халуста доўга сядзець не будзе. Мікалай адразу пашыбаваў да Хаіма Ножыка.
— Ну дык што? — не зразумеў Іван.
— Хаім на парукі Халусту возьме,— растлумачыў Андрэй.
— А як жа,— пацвердзіў Якаў.— Разам кралі, хіба Хаіму захочацца сесці разам з Халустам! Халуста ж такі, што калі прыпрэ, то і сына роднага прадасць, хіба ён Хаіма Ножыка пашкадуе!
— Але хоць трохі ды пасядзіць! — прамовіў Іван.
— Гэтага мала, што пасядзіць,— сказаў Якаў.— Каб выйсці чыстым з такога бруду, нямала будзе каштаваць. Хутара Хмялеўскага не хопіць, бо трэба будзе купіць не толькі паліцыю, але і Зялёнку рот заткнуць.
— Яны ж удвух з Хаімам,— зазначыў Андрэй.
— Ведаю. Адным словам, папаўся Халуста. Туды яму і дарога.
— Ты яшчэ не ведаеш, у чым тут справа, Андрэй,— сказаў Якаў, згортваючы папяросу.— Ураднік рабіў вобыск не ў Халусты, а ў мяне. Ён быў упэўнены, што ў мяне ёсць забароненая літаратура і ён яе знойдзе. А знайшоў ён тое, чаго не чакаў.
— А чаму ты думаеш, што ён іменна шукаў літаратуру, а не Зялёнкавы транты?
— Таму што, перш чым пачаць вобыск, ураднік гаварыў з Халустам адзін на адзін, і пасля тае гаворкі Халуста зрабіўся такі вясёлы, нібы гэты вобыск для яго — найвялікшая прыемнасць. Ён нават паглядзеў на мяне, як гадзюка на жабу, а ў гумне падганяў панятых: «Лепш шукайце, лепш, ліха матары вашай! От у гэтай шчыліне паглядзіце!»
Андрэй і Іван не маглі ўтрымацца ад рогату.
— Ён думаў, гад, што я такі дурань, кніжкі абы-дзе пакладу. Ды ён скарэй іголку ў стозе сена знойдзе, чым мае кнігі.
— Ён і нашы ўсе кнігі на покуце перагледзеў,— сказаў Андрэй.
— Да такіх кніг, як у вас, ён справы не мае. Не такіх кніг ён шукае.
— А сам, мабыць, ніякіх кніг не чытае,— зазначыў Іван.
— Яму часу няма,— адказаў Якаў.— Ён заўсёды «пры іспалненіі служэбных абязаннасцей».
— Як жа ты цяпер будзеш жыць у Халусты? — запытаў Андрэй.
— Служба мая ў яго канчаецца,— адказаў Якаў.— Як толькі Хаім возьме яго на парукі, ён мяне прагоніць. Я гэтага вельмі хачу і чакаю. Але сам не пайду, бо гэты злодзей не заплаціць за работу. А пакідаць яму свой заработак я не думаю. Я ў яго з горла вырву...
— А потым куды, Якаў? — запытаў Іван.
— Свет клінам не сышоўся. У мяне цяпер як у таго зайца: дзе ламок, там і дамок,— адказаў Якаў.
Пакуль яны так гаварылі, прыйшоў Гарасім. Быў ён у гэтай хаце другі раз і адчуваў сябе вельмі няёмка. Яго запрасілі сесці, і ён сеў каля самага мыцельніка. Якаў з цікаўнасцю агледзеў гэтага чалавека, якога дасюль амаль не бачыў.
— Я, ведаеце, вельмі рады, што бог пакараў таго нягодніка. Ён і да мяне прыбягаў зубы лячыць, то акінуў вачыма хату як самы спраўны злодзей, і цяпер ён лепш за мяне ведае, што ёсць у маёй хаце і дзе яно ляжыць.
Так сказаў Гарасім Жукоўскі, аднак з яго прыходам гаворка абвяла. Але адразу пасля Гарасіма прыйшоў Ян, за ім Ладымер са сваёй люлькай, нарэшце Сымон Ашакевіч. Прыходзілі яны ўслед адзін за адным, так, як людзі ідуць на сход. Кожны разлічваў пагаварыць з Андрэем адзін на адзін, асабліва хацелася гэтага Сымону. У іх бы знайшлося пра што пагаварыць. Абодва сёння пасля такой бяды ды трывогі нібы нанова на свет з’явіліся.
Усе слухалі Ладымера, ад яго хацелі пачуць нешта новае пра вобыск у Халусты. Аднак сам Ладымер не думаў пра сябе вельмі многа. Ён прыйшоў толькі для таго, каб парадавацца разам з Андрэем сваёй перамозе над Халустамі. Таму перш за ўсё ён выбіў са свае люлькі смярдзючы попел, напхаў яе новай порцыяй тытуню і прыпаліў.
— Ну, браткі, і Халуста! — сказаў ён, выпусціўшы першы дым.— Каб вы паглядзелі! Не то што плача, але проста лямантуе, скажам, як кот, калі яму на хвост наступілі. От тут і падумай: зірнеш на яго морду — звер зверам, нават глядзіць не па-чалавечы, а, не раўнуючы, як шалёны бык. Ці падумаў бы хто, што з яго слязу выціснуць!
— А як гэта табе ў галаву прыйшло, Ладымер, урадніка ў дрывотнік завесці? — запытаў Андрэй.
— А чорт яго ведае! Неяк прыйшло. Злосна мне стала, што не знайшлі нічога. Каб у Халусты не было крадзенага! А я ж, братка, рыўся ў гумне да поту ва ўсіх тарпах, скажам, як наняты. І каб нічога не было! Ды быць не можа! Няхай скажа Сымон: мы з ім Халуставы суседзі, ён з аднаго боку, а я з другога. Ці было калі, каб у Халусты ноччу не было чужых людзей?