— Рабілі.
— І ў цябе, Андрэй?
— І ў мяне, Аўрам.
— Не, я пра гэта не чуў. Пра гэта людзі не гавораць. Маўчаць. А калі людзі маўчаць, то трэба лічыць, што гэтага не было.
І Аўрам засмяяўся.
— Ратуйце мяне, добрыя людзі! Вобыск у Сташэвіча і Ашакевіча! Яны зладзеі! Чулі вы гэта? Не, я не чуў! Яны зрабілі вобыск у Сташэвіча і Ашакевіча. А чаму яны не зрабілі вобыск у Хаіма Ножыка? Чаму яны не зрабілі? І чаму яны не забралі Хаіма Ножыка разам з Яўхімам Халустам? Бо хіба яны не ў парцы ходзяць — Ножык і Халуста,— як коні ў плузе, хоць адзін чорны, а другі гняды? Бо хоць чорны, хоць гняды, але абодва кані, і хоць Яўхім, хоць Хаім, але абодва зладзеі. Ці не праўду я кажу?
Мужчыны кіўнулі, а Ладымер сказаў:
— Што праўда, то праўда, Аўрам, ты разумны чалавек.
— Чаму я не начую ў Хаіма Ножыка, калі мяне вечар застане ў дарозе? Такі ж мы з ім адной веры. Чаму я ў яго не начую? Чаму я мінуў яго двор у Чыжэвічах і паехаў да Андрэя Сташэвіча па такой няўдалай дарозе? Можа таму, што Хаім мацае, што ляжыць у маім возе? Не, не таму, хоць я ведаю, што ён памацаў бы. Я да яго таму не заязджаю, што ён злодзей. Ён жыдоўскі хам! І калі я да яго заеду, то людзі будуць глядзець на мяне коса. Яны падумаюць, што і я злодзей, калі ў злодзея начую. А хіба не так? Хіба сумленны чалавек да злодзея заедзе, будзе з ім сябраваць?
Тут Аўрам падхапіўся з месца і пабег да сваіх торбаў.
— Юстыніха! Я загаварыўся і забыў. Галава на плячах! Ідзіце сюды, Юстыніха. Я прывёз вам селядцоў і тараноў. У вас жа цяпер пост, хіба я не ведаю! От у гэтай торбе селядцы, а ў гэтай тараны.
Старая Аксеня ўзрадавалася, падышла да Аўрама, каб забраць і апаражніць яго торбы.
— Дзякуй жа вам, Аўрам. А я ўжо хацела Андрэя ў Старочын дасылаць, ды ўсё от так часу няма. А сёння такая бяда ўвалілася ў хату...
— Увалілася і вывалілася, няма чаго бедаваць.
— А грошы няхай Андрэй плаціць.
— Якія грошы, які Андрэй! — закрычаў Аўрам.— А я ў вас не начую, не вячэраю і не снедаю? І мой конь стаіць галодны? Не, Юстыніха, мы са старым Юстынем, няхай яму дасць бог царства нябеснае, так не гаварылі.
— Я дурная старая баба, Аўрам, нічога не ведаю.
— Што старая, то гэта так, а што дурная, то гэта не...
Ладымер намацаў у кішэні свой стары кашалёк і сказаў Аўраму:
— Можа ты, пане Аўрам, маеш на продаж тараны і селядцы?
— Не, пане Некрашэвіч, не маю. Я гэтым не таргую. Гэта не мой гандаль. Мой гандаль цяляты-выпусткі, авечкі, аўчыны, скуры, рознае паскудства. А тараны і селядцы прадае Мармур Бэня.
Якаў з цікаўнасцю глядзеў на гэтага волата, шчырага і простага, па-свойму разумнага, і думаў, што каб жыццё было не такое, якое яно ёсць, ці купляў бы ён цялят-выпусткаў?
Аўрам тым часам паклаў адну торбачку ў другую, павесіў яе на цвік і сказаў:
— Я зусім дурны, мужчыны. Я пра ўсё забыў. Вы мне расказалі пра Малінаўку, а я вам не расказаў пра маёнтак.
Якаў адразу насцярожыўся.
— А што такое ў маёнтку? — запытаў ён.
— У маёнтку? У маёнтку бяда. Стаў бровар і стаў млын. Аконам крануў нейкую маладую жанчыну, і яна радзіла без пары.
Якаў устаў.
— Я пайду, Андрэй,— сказаў ён.
Андрэй правёў яго да брамы.
— У маёнтак?
— У маёнтак, Андрэй.