***
19.05.2015. З Людмілай Рублеўскай, Ірынай і Максімам Клімковічамі ўдзельнічаў у спектаклі нон-фікшн паэтычнага тэатра «Арт. С.» «У-Зорныя сем’і», які прайшоў у бібліятэцы імя Цёткі. Сцэнарыстамі і рэжысёрамі былі Аксана Спрынчан і Яраш Малішэўскі. Шмат цікавага даведаўся з гісторыі кахання Ірыны і Максіма. Асабліва ўразіла тое, што Максімава бабуля была супраць яго шлюбу з Ірынай. Старая мела іншыя планы. Пасля вяселля яна дваццаць гадоў (аж да сваёй смерці) не размаўляла з унукам і ягонай жонкай, жывучы з імі ў адной кватэры. Калі спектакль скончыўся, мы за гарбатай яшчэ доўга распавядалі гісторыі са свайго жыцця.
***
20.05.2015. Жыву амаль у цэнтры Мінска. За акном у двары чайкі ўсё крычаць і крычаць. І я часам думаю, што мой дом стаіць на беразе Балтыйскага мора.
Практыка
20.05.2015. Верасень 1976 года. Я з аднакурснікамі Мінскага архітэктурна-будаўнічага тэхнікума на практыцы ў Клецкім раёне. Жылі мы каля лесу пад наглядам дзвюх выкладчыц у вялікім, як казарма, цагляным аднапавярховым будынку. Кожную раніцу нас развозілі па аб’ектах, а вечарам вярталі.
Я клаў асфальт у вёсцы Садовая, якая да саветаў мела назоў Блядзічы. З мясцовымі жыхарамі мы амаль не кантактавалі, і здавалася, што практыка закончыцца без прыгод. За два дні да вяртання ў Мінск мы вырашылі зладзіць сабе свята. Распыталіся ў людзей, дзе можна набыць добрай самагонкі. Вечарам, калі вярнуліся з будоўляў, пайшлі на хутар у кіламетрах пяці ад нашага жытла. Дзяўчат пакінулі дома рыхтаваць закуску. Нас, падшыванцаў, было чалавек пятнаццаць. На хутар прыйшлі, калі ўжо сцямнела. Набылі пару слоікаў самагонкі. Радасныя, вяртаемся да шашы. І раптам нам у вочы засвяцілі фары грузавой машыны. Тут жа перад намі з цемнаты паўсталі нейкія хлопцы. Чалавек дваццаць. Розных узростаў. Ад пятнаццаці да гадоў дваццаці пяці. У кожнага ў руках зброя — матацыклетныя ланцугі, манціроўкі, ламы, салдацкія дзягі. З шумлівага натоўпу да нас выйшаў высокі шыракаплечы дзяцюк, узброены кастэтам, і заявіў: «Мы нікога не будзем чапаць! Толькі аддайце нам самагонку і жыдкоў! І можаце быць вольнымі!» Пачуўшы гэта, мы збіліся ў невялікую сцяну, за якой схавалі Гальперына, Гурэвіча і Гранзберга. Пакуль мы аддавалі самагонку, хлопцы паўзком уцяклі ў лес. Забраўшы напой, дзяцюк запытаўся: «А дзе жыдкі?» — «Няма! Мы ўсе беларусы!..» — адказаў стараста нашай студэнцкай групы. «А мы зараз праверым!» — і да нас з ліхтарыкам падышоў невысокі хлопец гадоў сямнаццаці і, становячыся на дыбачкі, пачаў кожнаму свяціць у вочы і пытацца, дыхаючы ў твар перагарам: «Ты жыд ці не?» Разборкі цягнуліся недзе з паўгадзіны. Не знайшоўшы сярод нас жыдоў, дзяцюк з кастэтам сказаў: «Мы сёння добрыя! Можаце ісці дамоў!» І мы пайшлі, а следам, пазалазіўшы ў кузаў машыны, паехалі мясцовыя. Хутка, выпіўшы самагонку, яны пачалі гарлаць: «Аддайце жыдоў!» Убачыўшы непадалёку ад шашы лес, наш стараста даў каманду: «Хлопцы! На пяту!!!» І мы пабеглі. Следам за намі па прыдарожных каўдобінах паімчала машына, з кузава якой чуліся гіканне і свіст. Не помню, як я забег у лес, і колькі па ім бег, але, калі спыніўся, то навокал нікога не было і толькі чулася (мне здавалася, што на ўвесь свет) грукатанне майго сэрца. Праз гадзіны тры блукання па лесе я прыйшоў да нашага жытла. Яно было асвечана фарамі машыны, каля якой стаялі ўзброеныя мясцовыя і крычалі, патрабуючы выпіўкі і дзяўчат. Падкраўшыся да акна, якое глядзела на лес, я пастукаў у шыбу. Мне адчынілі, і я трапіў да аднакурснікаў. Некаторыя паспелі дабрацца дамоў раней і ўжо змаглі ўзброіцца, чым хто мог. Хацелі выклікаць міліцыю, не атрымалася, бо бандзюкі перарэзалі тэлефонныя драты. Перамовы з імі вялі нашы выкладчыцы, стоячы на ганку, пад нашай аховай. Супрацьстаянне цягнулася да гадзін сямі раніцы. І толькі, калі нас мясцовыя пакінулі ў спакоі і ўзышло сонца, дамоў вярнуліся Гальперын, Гурэвіч і Гранзберг.
***
21.05.2015. Праліўся дождж, і апусцела неба, як божае вядро.
***
21.05.2015. Быў час, калі я разоў дзесяць на год ездзіў у Маладзечна, дзе далей з Міхасём Казлоўскім вандраваў па нашай Віленшчыне. Выступалі ў бібліятэках і школах. Потым нярэдка на апошняй электрычцы я вяртаўся ў Мінск. Праязджаючы станцыі Аляхновічы і Дубравы, часта (чамусьці асабліва зімой) хацеў сысці на пусты перон і пайсці праз ноч у родныя Пугачы. Дзесяць кіламетраў — не за свет. Але не сыходзіў, бо адразу ўспамінаў, які адзін п’яны аднавясковец ноччу не дайшоў дамоў з суседняй вёскі. Сеў пад дрэвам адпачыць, заснуў і змерз. Некалькі дзён таму, вяртаючыся з Маладзечна, у дарозе надумаў верш: