Мы нарадзіліся з табою ў час дажджу
У гэтым свеце, дзе, як свята, сонца.
25.09.2016. У кватэры паўзмрок, як у скляпенні. На кухні па шыбіне паўзе ў неба павучок. Да сонца далёка. Відаць, і павучку хочацца бабінага лета.
25.09.2016. Дзякуючы Міёне ўжо амаль год кожную раніцу і вечар гляджу на зоркі і месяц, а таксама назіраю, як усходзіць і заходзіць сонца. У гэтыя моманты для мяне знікае горад, які вакол нас. Я адчуваю сябе шчаслівым. І мне часам здаецца, што недзе далёка-далёка на нейкай невядомай для нас планеце стаяць мае бацькі і глядзяць у неба на зоркі і адчуваюць сябе шчаслівымі.
26.09.2016. Ноччу ўсе птушкі чорныя, як кажаны.
26.09.2016. У вёсцы ў роднай хаце на гарышчы, як у этнагафічным музеі — тут і калыска, і дзежкі, і драўляная лапата, і кубелец, і куфар, і калаўрот, і розныя кошыкі, і шмат чаго яшчэ. І ўсё гэта ў свой час пры бацьках не пылілася, а жыло сваім жыццём разам з нашым.
Мастак і кветкі
27.09.2016. Калі мастака праводзілі на пенсію, адна з пенсіянерак, убачыўшы, што дырэктар уручыў яму букет, дэманстратыўна ўстала і выйшла. Яна была супраць, каб мастаку ўручаліся кветкі: «Ён жа п’яніца!» Колькі ёй ні казалі, што на пенсію адпраўляем мастака, а не п’яніцу, яна ўсё роўна стаяла на сваім: «Ніякіх кветак!» Пасля выхаду пенсіянеркі ўрачыстасць адразу ж і закончылася. У кабінеце засталіся дырэктар, мастак і я. «Што цяпер рабіць? Можа, пасля працы ў рэстаран?» — ніякавата запытаўся мастак. Мы адмовіліся. Хвіліну памаўчаўшы, ён сказаў: «Навошта кветак накуплялі? Куды мне цяпер з імі?» Падумаўшы, я прапанаваў мастаку пайсці да пенсіянеркі і падарыць ёй букет. Ён так і зрабіў. Пасля гэтага да дырэктара прыбегла пенсіянерка і паўгадзіны распавядала, які ў нас харошы мастак працаваў, а мы яго на пенсію адправілі.
27.09.2016. Заблукаў у рукапісах, як у лесе.
27.09.2016. Ляжу на канапе. Зажмурыўся. Міёна падышла да мяне і слухае, ці дыхаю я. Гэтак жа ў дзяцінстве я падыходзіў да бацькі, які спаў днём, і слухаў, ці дыхае ён.
28.09.2016. На 94-м годзе жыцця памёр экс-прэзідэнт Ізраіля Шымон Перэс, які нарадзіўся 2 жніўня 1923 года ў Вішневе. У 1934 годзе эмігрыраваў у Палесціну. Некалькі гадоў таму мой зямляк у адным са сваіх выступленняў сказаў: «Мы марылі аб сваёй зямлі, але зямля, якую мы атрымалі, не была марай. Гэта быў маленькі кавалачак, адна тысячная частка Блізкага Усходу. Гэтая зямля не вельмі добра да нас паставілася. Там былі балоты, маскіты, пустыня на поўдні, камяні. Выбіраць трэба было паміж камарамі і камянямі. На ёй было два возеры — адно мёртвае, другое перасыхаючае. Была легендарная рака — але і ў ёй вады не было. Гэта значыць, вады не было ўвогуле. Ніякіх прыродных рэсурсаў таксама не было — ні золата, ні нафты. Тады казалі, што на Блізкім Усходзе ёсць два тыпы краін — краіны нафтавыя і краіны святыя. Наша была абсалютна святая, бо ў нас наогул нічога не было. Мы былі ў адзіноце там. У нас не было брата па рэлігіі, сястры па мове, суседа па гісторыі. Усё гэта адбывалася пасля Халакоста. Мы прыйшлі туды і не ведалі наогул, што рабіць. Насамрэч, не ведалі. І мы падумалі: самае вялікае багацце прыроды — гэта чалавек. Людзі ўзбагацілі зямлю, а не зямля — людзей. Мы ўсе сталі навукоўцамі. Кожны фермер у Ізраілі, кожны кібуц пачаў глядзець, як развіваць сельскую гаспадарку без вады, без зямлі. Мы пачалі развіваць яе. Гэта была першая сельская гаспадарка ў свеце, заснаваная на хай-тэку. Я сам быў тады студэнтам у сельскагаспадарчым універсітэце, мы спрабавалі праводзіць ірыгацыю — палівалі дрэвы гарачай вадой, думалі, што яны так будуць лепш расці. Да вялікага здзіўлення, высветлілася, што сельская гаспадарка, якая заснавана не толькі на зямлі, але і на хай-тэку, працуе. У нас сёння дастаткова вады. Ваду звычайна знаходзяць — яе не здабываюць. А мы сталі яе здабываць. І мы атрымалі поспех. Мы пачалі апрасняць ваду, мы адшуквалі гародніну, якая не занадта шмат «п’е», займаліся селекцыяй. Вось вам сапраўдны сакрэт: для будучага важна не тое, што вы знаходзіце, а тое, што вы робіце. У нас не было ні людзей, ні ўзбраення, мы ніколі не ваявалі, у нас было ўсяго 450 тысяч насельніцтва, не было генералаў, не было ваеннага вопыту. ААН вырашыла стварыць дзяржаву Ізраіль, але фактычна ішла вайна. Што мы маглі рабіць? Дзве рэчы. Першае — людзі павінны былі стаць мужнымі і храбрымі. Яны павінны былі зразумець, што ў нас няма выбару — мы павінны толькі перамагчы. Калі мы хоць адзін раз прайграем — усё. Другое — паколькі ў нас не было зброі, мы пачалі яе вырабляць. Каб удасканальваць армію, нам давялося развіваць IT. Ізраільскі IT-сектар працаваў на войска. Таму што мы былі адны ў варожым асяроддзі. Навошта я вам гэта распавядаю? Да гэтага часу я кажу маладым хлопцам або дзяўчатам: сябры, у вас ёсць значна больш, чым вы думаеце. Не лянуйцеся. У вас ёсць значна больш, чым зямля вам можа прапанаваць. Вы можаце вырабляць рэчы, якія не дадзеныя вам. Гэта ўрок для ўсіх. (.) Патэнцыял ва ўсіх людзей — вельмі вялікі. Але ўсе яны трошкі гультаяватыя. Калі хочаце чагосьці дамагчыся, трэба працаваць. Нічога не падае з неба. Мы ў Ізраілі вельмі шмат працавалі. Што ў гэтым дрэннага? Не ведаю. Людзі ідуць у адпачынак — гэта пустая трата часу. Мне ўжо 90, і я ніколі не быў у адпачынку. Мне кажуць: «Ты што, ненармальны? Як жа ты адпачываеш?» А я лепш буду працаваць. Я ад працы атрымліваю радасць. І не будзьце песімістамі — гэта таксама пустая трата часу, асабліва калі часы мяняюцца. Трэба ісці за навукай. У навукі няма межаў, абмежаванняў, навука не мае рэфлексіі. Не спрабуйце вырашыць праблемы мінулага, я не ведаю, ці магчыма гэта наогул. Мінулае наогул не грае ніякай ролі. Проста вывучыце яго, каб вы не паўтаралі старых памылак. У мінулым няма ні будучыні, ні надзеі. Большасць людзей хочуць памятаць, а не ўяўляць — гэта самая вялікая памылка. Што вы хочаце памятаць? Усе зробленыя вамі памылкі? На гісторыю нельга абапірацца. Гісторыкі былі вестунамі каралёў і тых, хто быў пры ўладзе — яны казалі тое, што трэба.