— Яшчэ адна незамужняя мацi задушыла сваё дзiця, — сказала яна з абурэннем.
Але Марта нiчэга не чула. Яна ўжо неслася ўнiз, пралятаючы цэлыя пралёты, як лавiна, уся чырвоная. З языка гатовы быў сарвацца выдатны набор мацюкоў. Лютасць так распiрала яе, што яна здавалася яшчэ таўсцейшай. Пяцьсот франкаў, гэтая карга асмелiлася даць ёй пяцьсот франкаў. Вось тая, чыё iмя яна будзе згадваць у сваiх малiтвах, i няхай не здзiўляецца, калi аднойчы з ёй здарыцца непрыемная гiсторыя. Пяцьсот франкаў! Страта грошай, якiх ёй недадалi, была балючай, асаблiва цяпер, калi яны былi пiльна патрэбныя, але не такой балючай, як прынiжэнне ад таго, што яна дала сябе так недарэчна ашукаць, ды яшчэ i апусцiлася да ролi супольнiцы. Сама не свая, яна камечыла пошту, замест таго каб засоўваць яе пад дзверы. Яна кацiлася ўнiз i, што было дзiўна, клялася, што ўсё зразумела, што цяпер стане сапраўднай сцервай, што ўсе яны пачуюць ад яе пару ласкавых i першая гэтая сiмулянтка Эмiлi, яна ў яе паскача, яшчэ як. Як ураган, уляцела яна ў сваю будку.
— Ну што? — пачула яна знаёмы, прасеяны праз густыя вусы голас.
Эмiлi з малой плёскалiся на кухнi. Адрыен ужо вярнуўся. Ён наразаў такiм жа бяскрыўдным з выгляду, як i сам, нажом кавалачкi хлеба i клаў на iх сардзiны. Кубiк хлеба, кавалачак сардзiны. I ён не сварыўся, хоць нiчога больш не было. Яшчэ кубiк хлеба i яшчэ кавалачак сардзiны. Ад яго бязвiннасцi рабiлася моташна.
— Пяцьсот старых франкаў, - закрычала Марта, — ты разумееш? Бакалейшчыца дала мне аднаго Гюго[2].
— Я ж табе казаў…
Ён не скончыў фразы, але яго лоб наморшчыўся; яму не ўдалося падчапiць дзюбкай нажа галаву сардзiны. I сапраўдная Марта, якая не падала духам у цяжкiя часы, адчула, што яе асуджаюць, i сказала тое, што гняло яе душу.
— Пяцьсот франкаў за подласць! — прастагнала яна.
— Няма чаго скардзiцца, для нас i гэта грошы, — сказаў Адрыен.
Марта ўздыхнула i замаўчала. На словы яна таксама была небагатая.
— Для нас канечне, — паўтарыла яна, перакананая.
Гэта подласць заўжды адчувае сябе камфортна, а такiм, як яны, маленькiм людзям даводзiцца iсцi па гэтым паскудным жыццi пехатой. Яе вочы палагаднелi. Вось, скажам, Адрыен, яго шлях усыпаны дыямантамi.
I гледзячы на гэтага чалавека, на яго залiтыя алеем вусы, якiя рухалiся ў такт са скiвiцамi, калi ён дажоўваў апошнi кавалак, Марта раптам спыталася ў сябе, чаму яна не чуе цяжару на сваiм хворым калене i чаму адчувае нейкае дзiўнае задавальненне ад сваёй няўдачы.