ИСПРАВНИК. Насколько я разбираюсь в стратегии, кажется дело обойдется без кровопролития.
МИКИТА (Красноармейцу). Объявляю вас своим пленным! Без моего, меджду протчим, разрешения не имеете права и шагу ступить
ПАН. Очень хорошо все складывается для вас, пане регистратор Явитесь с этим пленным к новым властям — ваш престиж сразу подымется в их глазах на сто процентов.
ИСПРАВНИК. И ВЫ должны без промедления идти со своейг. добычей в штаб оккупационных войск. Там вы будете как свободный со свободными.
ПАН. Как равный с равными.
МИКИТА. Значит, иду. Мадам-синьора, и вы, мусьи, тоже, меджду протчим?
ГОЛОСА. Идем... Все идем! Идем!
МИКИТА (Красноармейцу). Шагом марш в плен! Стойте! (компании). А трофеи тоже забирать?
ГОЛОСА. Забрать! Забрать!
Дама, Поп, Исправник, Пан, Микита, окружив Красноармейца, выходят маршевым шагом.
МИКИТА (с обломком винтовки на плече, напевает).
Занавес
Действие четвертое
Время после полудня. Комната Микиты выглядит примерно так же, как в первом действии, разумеется, без граммофона, трюмо и мягких кресел. Некоторые вещи упакованы, как в дорогу. Изредка доносятся далекие орудийные выстрелы.
Явление I
Гануля, затем — Янка — Аленка
Гануля сидит на узлах и вяжет чулок.
ЯНКА (входит с А ленкой). Дзень добры, цётачка! Што вы задумаліся?
ГАНУЛЯ. Ах, тэта вы, пане настаўнік! I Аленка з вамі... Я рада, што вы не забыліся нас у гэтыя трывожныя мінуты.
ЯНКА. Ці ж у першы раз у Менску гэтыя трывожныя мінуты. Час было б, цётачка, і прывыкнуць да іх.
ГАНУЛЯ. Ды яно ж так. Але сваім чынам за дзела усё гэта,( як за дзела!
ЯНКА. Э-э! Ліха перамелецца і мука будзе. (Пауза). А мы вось з Аленкай спецыяльна зайшлі, цётачка, каб пахваліцца перад вамі сваім шчасцем.
ГАНУЛЯ. Незвычайныя[57]вы людзі, калі яшчэ можаце сягоння хваліцца шчасцем.
АЛЕНКА. А такі ж незвычайныя, цётачка.
ЯНКА. I маем чым пахваліцца. Дык слухайце ўважліва, цётачка, паздраўляць будзеце: я, настаўнік Янка Здольнік...
АЛЕНКА (встревая).I я, настаўніца, Аленка Гарошчышка
ЯНКА. Узялі ды паміж сабой пажаніліся. Цяпер яна мая назаўсёды...
АЛЕНКА. I ён таксама мой муж, але ці назаўсёды — яшчэ паваражу.
ГАНУЛЯ. А мае ж міленькія! Пашлі вам долечка усяго найшчаслівейшага. А павянчаліся ўжо?
ЯНКА. А як вы думалі, цётачка? Абавязкова павянчаліся, ды яшчэ як урачыста[58]. Зялёны бор шлюб[59] нам даваў, зоркі дружками былі, а раса срабрыстая шлюбныя персцені свяйціла.
АЛЕНКА. А праўда, праўда, цётачка! Шлюб наш быў гэткі ўрачысты.
ГАНУЛЯ. Ну. і пайшлі плот[60] гарадзіць, каб вы здароны былі, мае вы шлюбоўнікі! А вяселле[61] таксама было? Чаму ж мяне не паклікалі?
ЯНКА. Вяселле, цётачка, адлажылі пакуль што да таго часу, калі апошні акупант ад нас выйдзе, бо пры іх нявесела на вяселлі.
ГАНУЛЯ. Ці не задоўга прыйдзецца чакаць на гэта?
АЛЕНКА. Ды, праўду кажучы, доўга ці коратка - гзта не важна. Але ў нас, цётачка, важнейшая бяда.
ГАНУЛЯ. А што ж такое?
АЛЕНКА. Татку ж майго зноў у абоз пагналі. Але так пагналі, што і след згінуў. Ужо тут, у Менску, мы даведаліся, што перш адны гналі, пасля — другія, потым — зноў тыя самыя, потым — зноў другія, а там далей і няведома, хто гоніць і куды гоніць.
ГАНУЛЯ. Ганяюць людзей без дай-прычыны да ганяюць. А каму гэта патрэбна, дык яны пэўна і самі не ведаюць.
АЛЕНКА. Як татку, бывала, бяруць у абоз, дык ён заўсёды і кажа, што едзе акупантаў вывозіць. Але, бедны, возіць, возіць, ды ніяк вывезці не можа.
ГАНУЛЯ. Усё роўна як той дзед з бабай рэпку сваю — цягнулі-цягнулі, ды ніяк не маглі выцягнуць. Але затое татка твой хоць свету пабачыць — пад старасць будзе мець што ўнукам расказваць.
АЛЕНКА (застыдившись). Ды ў яго яшчэ ўнукаў і няма.
ГАНУЛЯ (улыбаясь). Дык будуць, мае мілыя, будуць.
ЯНКА. Ой, нешта, відаць, такое падумалі, цётачка, бо аж вочы спусцілі.
ГАНУЛЯ. А каб вы пакіслі, мае дзеткі! I старую ў грэх уведзецё.. Давайце лепей аб чым іншым пагамонім. Во, якраз успомніла. Былі ж тут і сягоння гэныя вучоныя Мікіткавы. Аб вас, пане настаўнік, пыталіся. Хацелі, кажуць, даведацца, які магніт больш вас да сябе цягне — усходні ці заходні.