— Дык як жа гэта сталася? Пайшоў за Здабудзькам, а знайшоў маёра?
— Як сталася? Знайшоў Здабудзьку. Забіты. Прама ў патыліцу. Пасля зблудзіў. Такая цемра, снег. Хадзіў, хадзіў і згубіў вас. Натрапіў на кукурузу. I вось маёра знайшоў. Той жа гад кінуў яго… Маёр сам сказаў. Яшчэ прытомны быў.
— Каб жа я ведаў, а то гляджу — сціх — ну, думаў, памёр, — з фалыдываю горыччу азваўся Блішчынскі. Ён стаяў над імі, прыхінуўшыся плячом да сцірты, і з цікаўнасцю зазіраў на маёра. Дзіўна было, як хутка ён забыўся ўжо на Шчарбакову лютасць і цяпер імкнуўся зрабіць выгляд, быццам нічога сур’ёзнага між імі і не здарылася. Шчарбак пагрозлівым позіркам змераў яго: — Ты маўчы лепш! Ось выйдзем — я з цябе спаганю! Бязлітасна спаганю! Не думай, што адбаярыўся.
Усе памаўчалі трохі, Шчарбак першы раз паглядзеў навакол — на снегавое поле, вінаграднік, дрэўцы, хутар, раскапаны немцамі пагорак удалечыні.
— Прайсці не спрабавалі?
— Не. Як жа пройдзеш: немцы кругом.
— А я ледзьве дарогу перайшоў. Зранку сядзеў. Добра, што на лясок натрапіў… — казаў ён, азіраючыся. — Ах ты халера, от бяда! I трэба маёра ратаваць. Цяпло яму патрэбна. Можа, якую аперацыю. А то загіне да вечара.
— Ведама ж. Не дужа ў саломе нагрэеш, — уставіў сваё Блішчынскі. Выгляд у яго быў незалежны, але свае разважанні ён кінуў, відаць, усё ж асцерагаўся Шчарбака. Шчарбак зноў нічога не адказаў яму.
— Як жа гэта ты валок яго такую далеч? — спытаў Цімошкін у сябра.
— Ведаеш, не раз ужо думаў: упаду і здохну. Але валок. Як жа кінеш: свой чалавек.
Ён памаўчаў і зусім ужо сцішаным тонам спытаў:
— Курыць, вядома, няма?
— Няма, брат.
— Кепска… А я ось у Здабудзькі паперы ўзяў. — Шчарбак выцягнуў нагу, дастаў з кішэні пацёрты пачак дакументаў. — На, ты ж грамацей — адпішаш. Як выйдзем…
Цімошкін узяў з рук загорнутую ў паперку чырвонаармейскую кніжку, нейкія даведкі, пацёртыя, пакамечаныя лісткі. Адзін аркушык разгарнуў — гэта было пісьмо — няроўныя, напісаныя алоўкам радкі родным, куды-небудзь на Вінніншчыну або Кіраваградчыну. «Адсылаць яго ці ўжо не трэба?» — падумаў ён і прабег вачыма першыя няскладныя словы на ўкраінскай мове: «Пішу вам усім — жынцы і братовій Олені, брату Опанасу і ўсім родычам, што я попав до артылерыі, воюемо Гітлера з пушкі. Мэнэ хотілы назначыць до коней, та я відказався — як це я буду в обозі, колі ў мэнэ свій рохунок з Птлером за Мыколу. Воюема мы добрэ, хлопці ў нашому разліку смілі, командзір Скварышаў тэж справедлівій і відважный, а шчэ й хорошый. За мэнэ не горюйтэ, а што трапітся, то дарма не загіну, а покажу цім фрыцюкам. Чоботы моі Петро нехай віддасць куму шчоб підбыв підошвы, воны шчэ міцны, а за работу, колы прыйду після війны, в боргу не застанусь. А шчэ сходы до головы сільрады, нехай по оцій справці зменшыць тобі плату як чырвонаармейскій родыні…»
Прачытаўшы тое, Цімошкін трохі здзівіўся, упершыню неяк згледзеўшы знутры гэтага ціхмянага, нехуцавага, як кажуць, чалавека, відаць, здольнага на большае, чым тое, што ён паспеў здзейсніць за кароткі час на вайне. У хлопца ад таго з’явілася ў душы кароткая прыкрасць, што вось дагэтуль крыху пагарджаў ездавым, які на справе быў зусім нядрэнны салдат.
Шчарбак, прыўстаўшы на каленях, усё аглядаў наваколле. Немцы на выспе патроху варушыліся ў раскапанай зямлі, з боку ад іх на дарозе імчалі аўтамабілі ў бок фронту. У снегавым прасторы яшчэ паяснела, але неба скрозь было захутана шэрасцю хмар, дзьмуў сцюдзёны марозны вецер.
У той час заварушыўся, застагнаў у саломе маёр, відаць было па ўсім, што ён ледзьве ліпеў на апошніх рэштках жыцця, і Цімошкін падумаў, што было б зусім недарэчна пасля ўсяго, што сталася, даць яму загінуць тут, за некалькі, можа, гадзін да паратунку. Пэўна, такі ж клопат адчуваў і Шчарбак. Хлопец стомлена падняўся на ногі, угледзеўся ў снежны абшар, і позірк яго, відаць, нечакана ўпаў на той маленькі хутар, што адзінока чарнеў у канцы пасадкі.
— У хутары, не бачылі, немцаў няма? — запытаўся Іван.
— Чорт іх ведае, можа, і ёсць.
— Ды няма там нікога, — упэўнена абвясціў Блішчынскі.
Тая яго ўпэўненасць раззлавала Цімошкіна.
— А ты хадзіў туды, ці што? — непрыязна запытаўся хлопец.
— Не хадзіў, затое глядзеў увесь дзень. Разумееш?
Шчарбак недаверліва паглядзеў на Блішчынскага, пасля зірнуў на Цімошкіна і ўзяў з саломы аўтамат.
— Я збегаю. Калі можна будзе, перанясём маёра туды.
— Ваня, пастой, — усхапіўся Цімошкін. — А можа, там немцы?
— Няхай сходзіць, — ціха, але настойліва сказаў Блішчынскі. — Чаго баяцца?