Але дзе ж гэты Блішчынскі? Цімошкін дапоўз пад сціртаю да яе доўгага боку, куды паўгадзіны назад кінуўся Грышка, і нідзе не ўбачыў яго. Спачатку нешта палахліва-самотнае варухнулася ў душы; аглядаючы наваколле, ён не ведаў, што і думаць. Але вось зусім блізенька, ад самой сцірты, ён убачыў сляды. Шырокія крокі нямецкіх абшытых валёнак крывуляста беглі па снезе ў тыл і знікалі ў недалёкіх кустах вінаградніку.
Дык вось што!
Умомант усё стала непапраўна выразна, хлопец аж застагнаў ад бяссільнае злосці і прыкрасці. Чаму ён не прыпоўз сюды на якую хвіліну раней? — такое шкадаванне перш за ўсё скаланула яго пачуцці. Калі б хоць здалёку ён убачыў, як уцякаў гэты гад, дык, не зважаючы на Івана і на нямецкі агонь, кінуўся б па тых ненавісных слядах і дагнаў бы яго. Але ён спазніўся, і земляка ўжо нідзе не было відаць.
За некалькі кароткіх хвілін, пакуль хлопец ляжаў пад кулямі за тою сціртай, цэлы рой устрывожаных думак пранёсся ў яго галаве.
Подлы, агідны чалавек! Чаму ён не даў тады Івану застрэліць яго? Чаму ён увесь час недарэчна стараніўся ўсяго нялюдскага ў ім, не хацеў з ім чапляцца і ўсё думаў, што людзі самі ўбачаць і пакараюць яго. Крыўдлівы боль сціснуў хлопцава сэрца ад усведамлення таго, што Блішчынскі праз яго бяспечнасць ашукаў іх, двух параненых, і тым падставіў пад смерць. Вядома, за іхнімі спінамі ён дарвецца цяпер да ратунку, выжыве, дачакаецца светлага дня і кляшчом увап’ецца ў новае, пасляваеннае жыццё — увап’ецца ў яго самае салодкае і мяккае месца. На ягоных грудзях будуць вісець баявыя медалі, у кішэнях будуць ляжаць паперкі, што дадуць яму патрэбныя правы ў жыцці, і ён будзе прапаведваць тое, у што сам не верыць, і здабываць сабе выгаду з тых пропаведзяў.
Распластаны на снезе, Цімошкін, мабыць, болей, чым паратунку, прагнуў помсты Блішчынскаму. Праўда, ён не ведаў тады, што б зрабіў з земляком — можа, застрэліў бы, а можа б, збіў яго ў горкі яблык, бо — разумеў — скардзіцца па закону на гэтага злыдня не было за што. Хіба ён выконваў з імі баявую задачу ці здрадзіў Радзіме? Яны нават не мелі пэўнага доказу таго, што ён на полі бою пакінуў жывога маёра. Ён вынесе да сваіх ягоную сумку з сакрэтнымі паперамі, прыдумае сабе якое геройства ды яшчэ нагаворыць на хлопцаў за тую гармату. Але ўсё ў Цімошкіне пратэставала супраць Блішчынскага, і ён тут пакляўся сабе, што, калі толькі выжыве, у што б там ні стала знойдзе пісара і люта адпомсціць яму.
Сцірта загарэлася недзе, і вецер настойліва раздзьмуваў у яе чэраве вялізны нябачны пажар. Дым сляпіў вочы і да кашлю драў горла. Збіты з панталыку новай бядой і не дужа імкнучыся ўхавацца, Цімошкін вярнуўся да Івана.
— Ну што?
Паранены павярнуў да яго спахмурнелы, схуднелы твар з вачыма, поўнымі клопату і ўласнага болю ды прытоенай трывогі.
— Уцёк! — не стаў хлопец таіцца ад сябра. — Збег праз вінаграднік.
Ваня не здзівіўся і не спалохаўся, а неяк вельмі моцна, да белых плямаў на шчоках, сцяў сківіцы і зацята паглядзеў у прастор.
— Падлюга!.. Цяпер нам канец.
Цімошкін стуліўся за снежным узгоркам недалёка ад сябра і пусціў у поле некалькі чэргаў. Немцы па адным перабягалі, набліжаючыся да сцірты, іх стрэлы раз-пораз гулка грукаталі ў марозным абшары і шкуматалі салому.
Цяпер канец — гэта пэўна — думаў хлопец. Бо куды ж яны дзенуцца без патронаў, знясіленыя і параненыя, акружаныя, адрэзаныя ад сваіх. Магчыма, іх спаляць, калі не заб’юць раней, чым разгарыцца гэта сцірта, або для допыту возьмуць у палон і там закатуюць, паб’юць, знішчаць. Як жа дорага абышлася яна, тая яго былая цярплівасць, нерашучасць, тое яго лянотнае нежаданне заядацца з сваім чалавекам-земляком. Цяпер — пакаранне, расплата за ўсё…
Але яны былі зусім маладыя і вельмі хацелі жыць. Жыць, каб дачакацца міру, свайго сціплага чалавечага шчасця ў жыцці. I яшчэ Цімошкін страшэнна не хацеў гінуць, выпусціўшы ў тое запаветна-нязнанае будучае жыццё выкрутлівую вужаку — Блішчынскага. I, пэўна, таму, што бунтавала-бруіла ў ім гэтая нескароная прага жыць, хлопец — галодны, знямоглы і паранены, той, што паўгадзіны назад не мог паварушыцца ў доле, — ускочыў на ногі і загадаў Шчарбаку:
— Бярыся за шыю!
— Што ты надумаў?
Сябра не зразумеў, здзівіўся, недаўменна зірнуў на яго, а затым з раптоўнай надзеяй узняў да ягоных плеч свае рукі. Цімошкін прысеў, падставіў Шчарбаку спіну, і яго вялікія пальцы ўчэпістым вузлом сцяліся на хлапечых грудзях. Цімошкін напяўся, напружыўся і, сабраўшы ў адно ўсе свае сілы, з страшэнным намаганнем падняў сябра і ступіў у снег — пад аўтаматны агонь і дым ад сцірты…