Вечарам дзед ішоў да свайго спустошанага кватарантамі котлішча, ачмурэла размаўляў сам з сабою: - Вось гэта лоўка! Вось гэта раскулачыў, дык раскулачыў! - і жыць яму не хацелася.
Ачуўся стары ўжо ля самага хутара. Падняўшы вочы, ён агледзеў родную сялібу, і ясачка надзеі адбіткам барвовага сонца бліснула ў ягоных вачах: на агароджы, на ўсю яе даўжыню, вісела рыбацкая мярэжа, а на двары, усутыч да згарэлай пуні, стаяў прапылены «ўазік».
Сын Юрась, адказны работнік службы народнага кантролю, прыехаў, як заўсёды, не адзін – апрача яго за бяседным сталом сядзеў, махаючы відэльцам з узьдзетым скрылём кілбасы, інтэлігентнага выгляду мужчына.
- Добрага вам здаровейка, - ледзь чутна прамовіў Яўхім і, каб не зваліцца ад стомы, цяжка абапёрся на рукамыйнік.
- Ты што, баця, хворы ці... таго? - у голасе Юрасёвым чуліся ноткі сарказму.
- Во-во. Няхай раскажа людзям пра свае хваробы, - засакатала старая Агата і, каб ня чуць абразьлівага «Сьціхні», падалася ў сенцы. - Давядуць гэтыя кватаранты да торбы, - гукнула Агата зь сенцаў, гучна бразнуўшы даёнкай.
Стары ўздыхнуў, зьняў з галавы аблавух, апусьціўся на ўслончык.
- Ня ведаю, ці можна... пры чалавеку?..
- Давай, давай, - Юрась гарэзьліва міргнуў інтэлігенту. – У мяне ад Пятра Пятровіча сакрэтаў няма.
- Ну, калі няма... – стары засяроджана пачухаў за вухам. – Стаяў тут у мяне адзін чалавек.
- Гэта хто, той вайсковец? - перапытаў Юрась, цягнучы са слоіка салёны агурок.
- Ды не... ну гэты, што газаправод будаваў...
- А-а! «Нуль кілотнасьці». Цудоўны хлопец! - узрадавана зазначыў Юрась, надкусваючы агурок.
- Дык вось, паабяцаў мне той «нуль кіслотнасьці» газ у хату правесьці.
- Пачакайце, пачакайце, - перабіў старога Пятро Пятровіч. – Як гэта – правесьці?
- Ну так... Паабяцаў зрабіць... гэтую... як яе... прамую ўрэзку.
- І што, зрабіў? - госьць перастаў жаваць і неяк дзіўна паглядзеў на Юрася, у роце якога захрас салёны агурок.
Зразумеўшы, што збалбатнуў лішку, Яўхім падняўся з услону, вінавата разьвёў рукамі.
- Не, вы чулі, Юры Яфімавіч, да чаго дайшло? Ужо і тут налаўчыліся! Ужо і газ крадуць! - госьць усхапіўся зь месца, нэрвовым крокам прайшоўся да печы.
- Божухна, куды ідзем... куды ідзем! - спыніўшыся пасярод кухні, Пятро Пятровіч дапытліва зірнуў на гаспадара. – Але ж гэта немагчыма... Там жа страшэнны ціск. Патрэбныя адмысловыя трубы, запорная арматура...
Падумаўшы хвіліну, Пятро Пятровіч падхапіў зь вешака капялюш, рашуча нацубіў яго на самыя вочы.
- Вось тут, - паказаў стары на пяшчысты грудок, - ён сюды трубу вывеў, а адсюль ужо шлянгі паклалі.
Рыдлёўка мякка ўвайшла ў пясок. Госьць капаў як апантаны. Поруч, цяжка сапучы, торкаў прытуплены жалязяк Юрась Яфімавіч. Праз колькі доўгіх хвілін лязо рыдлёўкі бразнула аб мэтал. Госьць нахіліўся, разгарнуў рукамі вільготны пясочак і лёгкім рухам выдзер зь пяшчыстых нетраў чырвоны прапанаўскі балон.
- Прамая ўрэзка, - зазначыў Пятро Пятровіч, выціраючы рукавом узмакрэлую шыю. Зьдзершы з балону гумовы патрубак, які злучаўся з жалезнаю трубой, ён крутнуў вэнтыль і, слухаючы жаласьлівае сіпеньне, уражліва пахітаў галавою.
Пад сховаю ночы Юрась зь Пятром Пятровічам выправіліся ставіць перамёты, і ў хаце запанавала цішыня – адно тахкалі ходзікі ды мерна пасопвала пад бокам Агата. І бледная месяцавая яснасьць, што лілася з проймы незашмаргнутых фіранак, поўніла душу нейкай невыказнай трывогай. Адкінуўшы фіранку, стары зірнуў на смарагдавы, нібыта ў бутэльку пасаджаны веташок, а калі зьмешыў павекі, вятох ізноў паўстаў уваччу бледным і нежывым ценем. Цішэлі, аддаляліся зыкі: тахканьне ходзікаў, жончына сапеньне, уласнае дыханьне, і ярчэў, наліваўся трывожнаю яснасьцю смарагдавы сярпок. І ўбачыў стары, што пастаялец ягоны, Мірон, ляжыць на месяцы, як на тапчане, і, закінуўшы рукі за карак, смаліць цыгарку. Яўхім страсянуў галавою, перахрысьціўся і згадаў раптам пра балон, які так і застаўся ляжаць за гародам, не прыхаваны ад чужых вачэй.
«Прападзе дабро», - падумаў Яўхім і скінуў ногі на халодную падлогу. На дварэ было ядрана, пад нагамі парыпвала шэрхлая зямля, але ён не адчуваў холаду. Ён ішоў, амаль бег, апантана ўглядаючыся ў парадзелую ад месяцавага сьвятла цямрэчу.
Балон ляжаў на старым месцы, прывідна сьвецячы ў цемры сваімі крутымі бакамі. Абмацаўшы халаднавата-пукатую паверхню, Яўхім схапіўся адной рукою за вэнтыль, другою – за дно і адчайным высілкам паспрабаваў ускінуць балон на плячо. У гэты момант пад дыхніцай у Яўхіма штосьці абарвалася, сапрэлыя падштанікі затрашчалі, і стары, не ўтрымаўшыся на дрыготкіх нагах, паляцеў разам з балонам у выкапаную Пятром Пятровічам яміну.