- А Яўхімка ж ты мо-ой, а куды ж ты сабраўся-а! - голас Агаты прагучаў прыглушана, як з таго сьвету.
Стары расплюшчыў павекі, выцер крывавую пену з губы, ашклянелымі вачыма паглядзеў на месяц.
- Вунь ён, вунь ён, нячысьцік, - жаласьліва застагнаў Яўхім, схапіў у жменю пяску і кінуў яго ў Агату.
- Сьвенты паньсцы! Ды што ж гэта такоя-а?! - залямантавала старая.
- А каб цябе, нячысьцік, так д’яблы елі, як ты майго парсючка еў... А каб ты, падлюка, стуль зваліўся!
Вятох тузануўся ўваччу. Прараб Антановіч, які дагэтуль ляжаў на месяцы і піў нагбом зь вялікай бутлі, паволі зьехаў па лязе смарагдавага сярпка, выпусьціў з рук бутлю, кулём паляцеў долу.
- Ага-а! Зваліўся! Вось табе! А ці будзеш?! - закрычаў дзед Яўхім і, прыкмеціўшы месца, куды зваліўся прараб, заліўся бязгучным сьмехам.
Яша
Над галавою мерна лапаціць дождж, адзін з тых спорных халаднаватых дажджоў, на якія багатыя жнівеньскія адвячоркі. Яша сьпіць, і душа ягоная, занураная ў мроіва аднастайнага лопату, поўніцца шчымліва знаёмымі зыкамі, кволымі пахамі нечага даўно забытага, і час паволі цячэ, падаючы рэдкімі кроплямі з набрынялай столі кардонавай хаткі.
Яшу сьніцца лес.
Ён ляціць у вечаровым прыцемку, і пад лёгкімі крыламі ягонымі шумяць, уваскрашаючы маладосьць, кроны магутных хваін. Похапы ветрыку б’юць у крылы, зьбіваюць зь лёту, але ён упарта прастуе да ўзьлеску, туды, дзе займаецца барва далёкай палымніцы, дзе далягляд азораны агнямі.
Агні тыя запальвае вялікі горад.
Россыпы зыркіх, вясёлкава-мігатлівых зярнятак вабяць сваёй недатыкальнай прыгажосьцю. Яму карціць паляцець за небакрай, сабраць іх да адной і перанесьці сюды, у цёмны, пахмурны лес…
На дзюбу, разьвейваючы соннае мроіва, падае кропля. Яша прачынаецца, пераступае з лапкі на лапку і, схаваўшы дзюбу пад крыло, ізноў зводзіць павекі.
… Жыцьцё Яшава прайшло на ўскрайку векавога бору. Недзе там, у недасяжнай хворым крылам далечы, буцьвее на хісткай вілаваціне яго радавое котлішча. Там, на вершаліне высознай, аблепленай шэрымі лапікамі лішая хваіне, ён упершыню захлынуўся соладам ляснога паветра, упершыню ўбачыў весьняе, да плям уваччу, зыркае сонца, тамсама, на ўзьлеску, яму лёсіла сустрэцца зь людзьмі.
Людзі, гэтыя загадкавыя стварэньні, у якіх замест крылаў былі рукі, а замест лапак – літыя гумовікі, почасту наведвалі ўзьлесьсе. Яны прыходзілі туды невялічкімі чародкамі, пілі нагбом зь вялікіх бутляў, а наталіўшы смагу, аб нечым гучна каркалі. Па іхніх бяседах заставалася процьма рознай спажывы, таму птаства здавён замілавала ўзьлесьсе, а кроны навакольных дрэваў былі густа закіданыя калматымі кучмамі гнездавін.
Жаўтаротым пташуком ён любіў слухаць бязладныя людзкія размовы і, паколькі быў надзвычай здольны, ужо на сконе сёмага лета пачаў разумець чалавечую мову. Ён быў вельмі ўражаны, даведаўшыся, што ў людзей з узьлеску таксама былі ворагі. Ворагамі гэтымі былі жонкі. Жонкі ўяўляліся яму страхотлівымі лісіцамі, якія сядзелі на дрэвах, пільнавалі людзей, а згледзеўшы якога чалавека, кідаліся таму на голаў. Прыхоўваючы страх, людзі распавядалі аб крыважэрных лісіцах розныя вясёлыя показкі. Галоўным жа апавядальнікам быў каржакаваты дзядзька з плехам, які траха не штодня зьўляўся на ўзьлеску і ад якога, як казалі, зьбеглі, падкурчыўшы хваста, аж чатыры жонкі. Крумкач захоплена слухаў аповеды, уздрыгваў ад выбухаў раскацістага рогату, і яму праглася хоць нечым быць падобным да харобрага дзядзькі.
Аднойчы пагоднай позьневосеньскай парою, тою чароўнай парой, калі лясную вусьціш парушалі толькі шэрх апалых лісьцяў ды звон халодных кропель расы, ён завітаў на ўзьлесак. Над радзімаю старонкай лунала журботная песьня; чуўся бразгат шклянак, задаволенае крэканьне, і чалавечы важак, згледзеўшы яго ў высокім небе, весела гракнуў:
- Гэй, варона, давай да нас… нальём!
Падзяліўшыся на пары, людзі сьпявалі, кляношыліся адно аднаму ў адданасьці і па старой звычцы лаялі прараба. Зводдаль, ля куста пажоўклай шыпшыны, ён убачыў і старога знаёмца – каржакаватага дзядзьку з плехам. Знаёмец, які ўвесь час зь нецярплівасьцю пераступаў з нагі на нагу, неўзабаве хіснуўся, роспачна замахаў рукамі, намагаючыся, як бачна, узьляцець, і кулём паляцеў у шыпшыньнік.
- Трымайся, Лёха! – крыкнуў важак, і чарада зарагатала. Маладому крумкачу было да болю шкада бяскрылага чалавека, таму, падляцеўшы бліжэй да куста, ён таксама гракнуў: