- І як толькі сабе мазгаўню не растрасе? – бедавалі вясковыя жанкі, што зьбіраліся перад абедам у сеўрукоўскай краме, і нехта зь іх абавязкова дадаваў: - А які хлопец быў! – Пасьля такіх слоў жанкі ківалі галовамі, зыркалі на Кацярыну, і тая, кінуўшы што-небудзь накшталт: - Няма чаго ўспамінаць! – скіроўвала вочы да балоньневых куртак, якімі была завешаная крама.
Няма чаго… Ды ўспамінала, успамінала Кацярына таго, былога Хведзьку, сарамлівага і пагляднага, з шыхтом прыгожых значкаў на мундуры, якія так пяшчотна калоліся скрозь сукенку. І аж дагэтуль шчымела ў грудзях векавухі ад таго прагнага глытка шчасьця, якім захлынулася яна тою далёкай восеньню.
Кароткімі былі іхныя ночы, кароткім было Кацярыніна шчасьце. Толькі тыдзень і пагуляў Хведзя пасьля службы. Перадзім’ем паехаў у горад – меў жа пашпарт, дый на шафёра вывучыўся ў войску.
- Уладкуюся – забяру цябе, - сказаў на разьвітаньне і на знак заручын надзеў ёй на палец маленькі пярсьцёнак. Пярсьцёнак і цяпер ляжыць у шкатулцы разам з хрысьцільным крыжыкам, жмуткам аблігацыяў ды пажоўклай даведкай з бацькавай рэабілітацыяй.
Успаміны. Яны засьцяць вочы гарачымі сьлязамі, яны робяць бяссоннымі ночы, толькі ж куды ад іх падзенесься? І чым жа яшчэ, як не ўспамінамі, жыць саракавасьмігадовай векавусе?
… Хведзька ажаніўся ўвесну. Паквапіўся на цесьцева багацьце. Цесьць жа, казалі, дужа багаты быў. На вясельлі, як ужо маладых надзялялі, тры сотні ў капэрту паклаў. Ну, а як жа іначай? Самохаць такую мымру ці ўзяў бы хто? Маладыя потым да Хведзькавай маці, цёткі Тацяны, прыяжджалі, пад ручку да клюбу праходжваліся. Кацярына напачатку ў хляве хавалася, скрозь шчыліны зыркала ды локці кусала. Гэта потым ужо астыла, плюнула на Хведзьку, і на мымру ягоную кірпатую.
- Адальюцца табе мае сьлёзы, - толькі і сказала Хведзьку пры сустрэчы.
Ну дык жа як у ваду глядзела! Пажыў Хведзька з гарадзкой жонкай, пахадзіў зь ёю пад ручку ды неўзабаве і разьвёўся. Што яны там не падзялілі – аднаму Богу вядома, але ж цётка Тацяна казала – усё праз грошы. Плакалася: сват маладым сэрвант падараваў, а што яна магла? І так апошнюю капейку з хаты вынесла, каб вясельле справіць.
Хведзька пасьля разводу піць пачаў. Ох, ужо і піў чалавек! Мазарыніха ўсе вочы выплакала, кожную суботу ў горад езьдзіла, сына вярнуцца ўпрошвала. Усё ж, думала, каля маткі, можа б, і ачуўся, за розум узяўся.
З аўтабазы, дзе працаваў сьлесарам, Хведзьку выгналі. Дзякуй Богу, сябрукі дапамаглі, на ДАК уладкавалі, на дрэваапрацоўчы камбінат, значыцца. Убіўся ён там у цэх шырспажыву, дзе труны майструюць. А там, - вядома. Якую труну дзяржаве, а якую і набок сьпіхнуць.
Аднаго разу прыехала цётка да сына і не засьпела таго ў інтэрнаце. Гадзіну чакала, другую… Зьбіралася ўжо да аўтобуса сунуцца, а тут нейкі хлопец на ДАК ішоў і цётку ўзяўся правесьці. Прывёў на ДАК, завёў у цэх шырспажыву, цётка глянула, і як не абамлела: ляжаў яё Хведзя ў труне, пад галоўку габлюшкі паклаўшы, белыя ручкі на грудзіне слажыўшы, і хроп на ўсю храпу. Сябрукі-п’янчугі таксама ў трунах ляжалі, некаторыя і векамі панакрываліся, каб мухі не надакучвалі. Паспрабавала цётка пабудзіць сына, але куды там… Хведзька толькі мацюкнуўся спрасонку. Так і зьехала шылам патакі хапіўшы і болей ужо ў горад ня езьдзіла.
А гадоў праз пятнаццаць Хведзька, да сівых валасоў дажыўшы, зь нейкай буфэтчыцай пабраўся. Сышліся, не расьпісваючыся, як ён сам потым расказваў. У нейкага бязногага інваліда катушок зьнялі, за сорак пяць рублёў у месяц. Сужыцелька таксама чарку міма рота не праносіла, у маладосьці нават лекавалася ад п’янкі. Хведзька, як жонку займеў, дык напачатку і піць кінуў, стаў да маці прыяжджаць, сёе-тое па гаспадарцы рабіць. А праз пару гадкоў і сын нарадзіўся. Хлопчыка Лёшам назвалі. Ад тае пары, ці то з радасьці, ці то яшчэ зь якой прычыны, запіў малады бацька горай ад ранейшага. Удзень піў, а ў начы з жонкай біўся. Жылі на сваіх сямі квадратах як кошка з сабакам, нават спалі паасобку. Хведзька дзеля гэтага двухрадны палок змайстраваў – другі ж ляжак не было дзе паставіць. Унізе жонка з сынам спалі, а сам ужо на гары, пад самай стольлю. З-за таго палка яны і разьбегліся. Аднойчы Хведзьку штосьці там падалося – чарцей якіх прысьніў ці яшчэ каго, усхапіўся, галавой аб бэльку ляснуўся – столь жа пад самым носам была – дый на падлогу зваліўся. Пакуль у больніцы ляжаў, жоначка ягоная зь нейкім капітанам пазнаёмілася, усё з катуху павыносіла. Нават старыя Хведзькавы чаравікі ў камісіёнку здала, Лёшу да бабы Тацяны пераправіла і зьнікла з далягляду – завэрбавалася, па чутках, на нейкую рыбалавецкую базу. Выпісаўся Хведзька з больніцы, зірнуў на голыя сьцены і, як быў больнічных тэпцях, так у тым абутку і на станцыю пацёгся, кій толькі ў інваліда прыхапіў, каб людзі думалі, што ў яго ногі хворыя – у тэпцях жа! Гэта ўжо як у Сеўрукі прыехаў, абутак свой за плот закінуў, басанож патупаў, маўляў, люба блуднаму сыну па роднай зямлі прайсьціся. Сеўрукоўскія жанкі блуднаму сыну ўсьлед пазіралі, языкамі цокалі, не разумелі жанкі Хведзькавых пачуцьцяў. Ды яно і вядома: на дварэ лістапад шэраньню зьвініць, лядком пахруствае, а чалавек голымі пяткамі сьвеціць. Згледзеўшы Хведзьку, і Кацярына да весьніц выйшла, “дзень добры” дала, дрыготкія вусны прыкусіла.