- Як ужо на тую гару ўзьехалі, так я і самлела. Думала – усё… лягу ў зямельку. Ды ня даў Бог памерці. Зьлітасьцівіўся. Каб ня Ён – ляжала б зараз побач зь Мішам.
- Ну што ты, Клава, гаворыш! – азвалася сяброўка, гарбаценькая кабетка, што стаяла ў яе за сьпінаю, зрываючы з шынялю засохлыя шышкі дзядоўніку. – Сама ж чула – у Коміасасэры ён. На шахце працуе. Жывы і здаровы… Хведзька, ці знайшоў? – перавяла размову на іншае кабетка, і адказам ёй быў невыразны хлапечы голас:
- Нясу ўжо!
Набіўшы рот перасьпелай ажынай, Хведзька вылез кустоў, трымаючы ў руцэ згублены цёткай атопак.
- Ну, абувай… ды падымайцеся, а то зямля халодная, Кацю прасьцюдзіш, - гарбуха выхапіла з Хведзькавых рук атопак і, зьвяртаючыся да сына, злавесна выдыхнула: - А ты… будзеш цягацца на гару… усе вушы паабрываю. А бацька прыедзе, скажу, каб дубцом пачаставаў… - слухаючы матчыны пагрозы, Хведзька натапырыўся, шморгнуў носам, а ўбачыўшы, што дзяўчынка падняла голаў, употай паказаў ёй кулак.
- Цётка Таня, а Хведзька з гары чарапок прынёс. Нямецкі крыж на ім намаляваў і на бярэзіну павесіў, - не засталася ў даўгу дзяўчынка і, зірнуўшы на Хведзьку, паказала язык.
- Які такі чарапок? – зьякавела гарбуха, на ўсякі выпадак схапіўшы Хведзьку за вуха.
- Ну, чалавечы. Якія салдаты капаюць.
Рука цёткі Тані сьлізганула па сынавым плечуку, завісла ў паветры і паволі лягла на грудзіну, на тое месца, дзе ёкнула цётчына сэрца.
Чарапок вісеў на суку, пазіраючы на сьвет пустымі вачніцамі. Маленькі, перапэцканы ў сажу, ён, здавалася, мог належаць дзіцёнку, і толькі шыхт зубных пратэзаў ды самі зубы – буйныя і пажоўклыя, пераконвалі, што на Каінавай гары быў забіты дарослы.
Пераводзячы дых, жанкі пераглянуліся, паслухалі, ці ня чутна дзе тая страшная машына, і адна зь іх нерашуча падышла да бярэзіны. Жанчына доўга глядзела на чэрап, не рашаючыся ўзяць у рукі, а калі сяброўка яе аклікнула, тая азірнулася і, абхапіўшы рукамі дрэва, паволі спаўзла на зямлю.
– М-міша! Міша ты мой… Вунь і зубы твае жалезныя, што ў Маскве паставілі, - вусьцішна вымавіла жанчына, ударылася галавой аб камель, залямантавала нема і безразважна: - А Міша ж ты мой… А забілі ж яны цябе, родненькага-а…
- Клава, аціхні! Заберуць! – пляснула рукамі сяброўка, - у цябе ж дачушка. Пра яе падумай. Чуеш?! – У гэты момант дзесьці на другім канцы вёскі загула машына, і Клава, гучна шморгнуўшы носам, аціхла.
- Зусім здурнела баба. У Мішы ж два жалезныя зубы былі, а тут чатыры, - прашаптала Клава і нечакана зноў заплакала, заглушыўшы плачам сваім натужлівы гуд машыны пад гарой.
Увечары, густой імжыстай цемрай, жанкі прабраліся на могілкі, выкапалі каля агароджы ямку і апусьцілі туды маленькую фанэрную скрынку. Прысыпаўшы яму зямлёй, Тацяна ўторкнула ў пяшчысты грудок два перавязаныя лазовы пруткі, сьцішана прамовіла:
- Хай хоць гэтыя косткі на могілках спачынуць.
- Хай спачынуць, - падтакнула ёй Клава і, падымаючыся на ногі, з глыбокім уздыхам прашаптала: - Добра табе… Мужык з арміі вернецца. Зажывеце. А мне як… з дачкой? – сказаўшы гэта, Клава хацела яшчэ раз пачуць, што Міша жывы, што яго бачылі на шахце пад Варкутою, ды нічога такога не пачула. Сяброўка зьнянацку абмякла, апусьцілася на зямлю і, прыкрыўзшы твар рукамі, заплакала роспачна і ціха:
- Хведзька, бедненькі, кожны дзень на станцыю бегае. Бацьку пільнуе. А бацька… тры месяцы вестачкі няма. А пісаў жа – еду, цукерак сыну вязу, - і ўжо Клаве давялося супакойваць сяброўку, казаць ёй няшчырыя словы, што муж вернецца, што кот Васька цэлы дзень намываў гасьцей, і золкая імжака сеялася навокал, робячы кастрычніцкую цемрадзь яшчэ больш густою і непрагляднаю.
Сагнаўшы з дарогі нейкіх кабет, “Волга” прывітала кароткім гудком паставога міліцыянта і загамавала ля сходаў басэйну.
- Сёмая гадзіна, а тарбешнікаў поўны горад, - прамовіў Мікола, зь цікаўнасьцю зірнуўшы ў задняе шкло. Там, за шклом, у дажджыстым паўзмроку, малады міліцыянт ужо клікаў да сябе двух немаладых, ачмурэлых ад гарадзкога тлуму кабет.
- Пераблытала вёска басэйн з гастраномам. Зараз ім Федарчук дасьць дыхту, - Мікола рагатнуў, запабежліва крутнуў галавою. – А Іванавіч разаспаўся! Ажнуль рот разявіў.
- Не высыпаецца стары, на раматус пакутуе, - палкоўнік працёр рукой запацелую шыбу. – Як там, Хачык не пад’ехаў?
- Едзе, таварыш палкоўнік. Гэты на бессань ня скардзіцца.
Выцягнуўшы ногі, палкоўнік салодка, аж да хрусту ў каленях пацягнуўся.