Мы з Істай асалавелі ад маладосці, волі i кахання. Мы былі шчаслівыя, нават самыя шчаслівыя людзі на свеце. Ды чаму не было радавацца, скажам, мне: я, сялянскі сын, закончыў універсітэт, працую літрэдактарам, мой голас, маё слова ўсё больш i больш чуюць, пачынаюць ведаць па ўсёй Беларусі, я маю любімую Істу, i яна неўзабаве народзіць! Да ўсяго хутка выйдзе мой зборнік паэзіі! Усё, пра што я марыў, збываецца. I ўсё гэта я шчыра спалучаю найперш з Савецкай уладаю: каб не яна, я, сын малазямельных бацькоў, як кажуць, у людзі не выбіўся б.
Аднаго дня наш Іван Іванавіч вярнуўся дадому рана, уполудзень, i чорны, як зямля. Нельга было не ўбачыць: яго, дужага, загартаванага, вясёлага па натуры чалавека, падкасіла вялікая бяда. На гэты раз ён стрымана павітаў ужо з добрым знакам цяжарнасці Істу, мяне i адразу ж папрасіў: «Выбачайце, дзеці, я хачу адначыць».
Іста i я адчулі: штосьці тут не тое. Мы імкнуліся ў гаспадароў кабінет, але ён быў зачынены, там шапталіся генерал i генеральша; праўда, неўзабаве адтуль выйшла белая што снег, узбуджаная, а то i напалоханая гаспадыня, несучы пустую пляшку з-пад каньяку. Я нічога не мог уцяміць: Іван Іванавіч, вораг спіртному, апаражніў за некалькі хвілін ажно бутэльку?!
— Не чапайце сёння бацьку, — прамовіла разгубленая генеральша. — Няхай паспіць.
— Што здарылася, мама? — не магла адступіцца Іста.
— Бяда.
— Якая, мамачка?
— Бацька толькі што вярнуўся з суда, — адказала тая. — Судзілі яго лепшага сябрука. З ім яны пачыналі ваяваць у грамадзянскую, на вачах адзін аднаго падымаліся па службе, дараслі да камдываў. А вось цяпер таго пасадзілі на лаву падсудных як «ворага народа». Бацька быў у складзе суда i мусіў падпісаць таму смяротны прысуд. Бацька верыць: той — не толькі не вораг, але ні ў чым не вінаваты, сумленны, наш, савецкі, чалавек. Сапраўды, партыя, НКВД маюць рацыю: сярод нас акапалася шмат змоўшчыкаў, шкоднікаў, бандытаў i агентаў замежных разведак, мы павінны быць пільныя, але такім ніколі не быў бацькаў сябра. Дык вось бацьку ўразілі дзве рэчы: смяротны жах у вачах асуджанага, нават позірк нябожчыка, а па-другое, як той з адчаем пазіраў яму ў вочы. Ён нібы нема крычаў: Ваня, мілы мой дружа, i ты, ты лічаш мяне ворагам???
Назаўтра, калі сышліся з цесцем на кухні, мы з Істай па-наіўнаму хацелі супакоіць яго. Што да мяне, дык я папёр лухту: маўляў, ёсць памылкі, калі выполваюць з поля пустазелле, дык з ім, бывае, трапляецца i збажына, але...
— Прашу, — стрымана перапыніў той мяне, адрачона сёрбаючы гарачы чай, — менш, а то i зусім не гаварыць на гэтую тэму.
— Вунь i ў нашай, знешне спакойнай літаратуры затаілася нямала нацдэмаў, якія жадалі адарваць Беларусь ад Савецкай Расіі, — вёў сваё я. — Ix зусім слушна выкарчавалі.
— Прашу, — ужо цвярдзей папрасіў прыгнечаны цесць. — Прашу, дзеці, маўчыце! Не давайце волі не толькі языку, але i лішнім думкам! Набірае мод нейкі новы, не зусім зразумелы працэс. Цяпер гнуць, як вы кажаце, выкарчоўваюць тых, хто яшчэ нядаўна сам аб'яўляў «ворагамі» іншых. Заадно ідуць у сячкарню i ўсе, хто ўмее назіраць, разважаць i сказаць сваё слова альбо проста мянціць языком. Разумееце?
Я паціснуў плячыма, Іста — таксама.
— Тата, ты ж заўсёды вучыў гаварыць толькі праўду! — уражана сказала яна.
— Вы ўжо не дзеці, а дарослыя людзі, — не гледзячы нам у вочы, прамовіў той. — Паўтараю: чым больш будзеце трымаць язык за зубамі, тым будзе лепш. Усё! На гэтым спыняем усякія размовы наконт гэтага.
I спыніў. Пасля таго дня ажно асунуўся, стаў не толькі негаваркі, невясёлы, але i насцярожаны, прыахвоціўся да выпіўкі. I, як я заўважыў, пачаў браць чарку адзін. Часамі нават напіваўся ўшчэнт, страчваючы памяць, развагу, а то i чалавечае аблічча. Назаўтра, ясна ж, быў пахмурны i злы, а то i ненавідзеў сам сябе. Я ж, дурань, не паслухаў яго выпакутаванай парады, не прыкусіў за самкнутымі вуснамі язык — не раз i не два, шкадуючы цесцевага сябрука, пачаў гаварыць з калегамі, не, нават, як лічыў, з сябрамі на рабоце: канечне, ёсць нямала зламыснікаў, ix трэба церабіць, але нельга так агаляць дрэва. Яно можа засохнуць без кроны.