— Ты чаго так пазіраеш на мяне?
— Мне здаецца: ты невыпадкова асмелілася прыйсці сюды, — усміхнуўся i Максім. — Душой адчуваю: ты хочаш мне штосьці сказаць.
Як ты адчуваеш? — падышла, стала побач, пазіраючы ў вочы.
— Па тваёй спакойнай радасці.
— I што ты адчуваеш?
— Мусіць, здарылася тое, што павінна было выйсці ў маладых жанчыны i мужчыны...
— Які ты здагадлівы! — узлахмаціла яму чупрыну.
Ён літаральна схапіў яе, сціснуў.
— Мядзведзь! — шчасліва паўшчувала. — Задушыш! — Але калі сустрэла ягоныя вусны, яшчэ бліжэй прыгарнулася i закінула яму за шыю рукі.
Яны туліліся i цалаваліся доўга. Праўда, цяпер паіншаму, як раней. З радасцю i падзякай адно аднаму.
— Угадаў? — запытаў пасля, хоць ужо ўсё было ясна.
— Угадаў, — адказала шчасліва. — Застаецца толькі пачакаць i паглядзець, якія твае творчыя пошукі...
— Гарэзніца!
— А чаму мне не быць ёю? Што цяпер мне замінае радавацца?
— Калі так, дык ведай: будзе сын.
— Чаму ты так лічыш?
— Бо я, аўтар, так хачу.
— Бач, які славалюбны, а то i фанабэрысты! — пажартавала. — А я што — не аўтар таксама?
— Аўтар. Але i ты, думаю, хочаш сына.
Ён адхіліў яе, каб зірнуць у вочы; яна чамусьці пасупраціўлялася, не адхілілася i не наказала твару. Калі ж ён настаяў, проста адарваў яе ад сябе, убачыў: яе зрэнкі затуманеныя, вочы поўныя слёз, што вось пацяклі ўжо ўніз, па шчоках. Ён адразу зразумеў, ад чаго гэтыя слёзы: i ад пакуты, i ад радасці.
— Не плач, мілая, — папрасіў. — Усё будзе добра.
— Я не магу не плакаць, мілы мой Максім... — прамовіла i зноў прытулілася да яго.
— Я ўсё разумею, Ніка...
— Ведаю, што разумееш, не дакараеш за слёзы па тым, што я страціла...
Ён не адказаў, толькі мацней прыгарнуў:
— Паплач, мілая.
— Я больш ужо не плачу, — сказала, хоць, канечне ж, яшчэ не магла паадолець жалю па сваёй дачушцы. — Я з табой...
Максім зноў адхіліў Ніку, узяў адзінае тут, у сваёй сціплай майстэрні, крэсла, паднёс яго да нацягнутага чыстага палатна, а пасля падвёў яе сюды.
— Садзіся! — сказаў рашуча. — Зараз будзем пачынаць новую карціну «Ніка — будучая маці».
— Максімка, я ж... Ды во i апранутая не так, як трэба, — усцешана, але збянтэжана ўсміхнулася Ніка.
— Якая ёсць, такой буду i маляваць! — ужо не мог адступіцца ад свайго ён.
5.
Праз гады тры, калі Максім вярнуўся ў Мінск, у Палацы мастацтваў ён наладзіў выставу сваіх сібірскіх карцін, дзе быў i вялікі цыкл «Ніка — багіня перамогі», «Ніка са смуткам у вачах», «Ніка вясёлая», «Ніка хітраватая», «Ніка ў чаканні мацярынства», «Ніка з сынам».
Калегі — сярод ix некалькі паджылых, некалькі сярэдняга веку i яго равеснікаў, зусім мала маладых — учэпіста азіралі яго карціны. Тыя, хто прыехаў сюды здалёку i лічыў, што ашчаслівіў тутэйшае мастацтва, пазіралі на ўсё з рэўнасцю, мясцовыя мастакі, якія лічылі, што ён з'ехаў з роднай старонкі i прывёз абы-што, тое, чаго нямала навезлі іншыя, спачатку паходжвалі каля карцін з ухмылкаю, але ўсе яны каля цыкла, дзе гераіняй была Ніка, не толькі прыпыніліся, але i затрымаліся надоўга.
— Сапраўды, калега, гэтая твая Ніка — багіня i якраз багіня перамогі, урачыстасці, — хацеў ці не хацеў, але сказаў яму мэтр Н. — Больш чым удалы цыкл. Стары, гэта ўжо сапраўднае мастацтва. Ты не знік, ты ўваскрос i падняўся.
Павіншавалі яго, як кажуць, i свае, таксама раўнівыя, але цяпер некаторыя шчыра радыя за яго — за тое, як ён намаляваў жанчыну ў розных іпастасях. Усе ж разумелі, што такое можна было б намаляваць i не выязджаючы з роднага горада, але для таго, каб натхніцца на такое, не абысціся без вялікіх узрушэнняў i пачуццяў.
Улучыўшы хвіліну, Максім — у чорным касцюме i пры матыльку, шчаслівы — азірнуўся i сярод нешматлікай публікі падміргнуў рослай жанчыне ў цёмным парыку i ў вялікіх цёмных акулярах.
Гэтая невядомая тут нікому таямнічая асоба была не толькі яго ўзрушаная прыхільніца, але i ягоная жонка, Ніка. Яна, хочучы, каб яе пакуль што не ведалі, была сярод тых, хто першы агледжваў яго выставу i рашаў яе лёс, уважліва прыслухоўвалася да ўсіх, хто мог сказаць якое слова пра ягоныя карціны i пра яе, — лепш сказаць пра тую, якая ажыла ў вобразе Нікі-жанчыны альбо багіні. Цяпер Ніка чакала другое дзіця. Як лічылі яны з Максімам, дачку.
1992
Седзячы ў самалёце;што плыў над белавоблачным морам у Ташкент, яна ўспомніла ўсё тое не раз i не два...
1.
— Дазвольце назвацца: старшы лейтанант Жураўлёў!
Яна не паспела ні абурыцца, ні ўсміхнуцца, толькі здзівілася: нечакана, нібы з-пад зямлі, паўстаў, загарадзіў дарогу вайсковец, падняўшы правую руку да блакітнага аколыша фуражкі. Пакуль яна, запыніўшыся, папраўляла раменьчык ад сумачкі-касметычкі на левым плечуку, ямчэй брала ў правую руку пакет з памідорамі, якія толькі што купіла ў вулічным кіёску, i заадно акідвала позіркам гэтага неспадзяванага зуха — высакаватага, стройнага i пагляднага, — той смела сваволіў далей:
— Дзяўчына, выходзьце за мяне замуж!
Цяпер ужо яна прыкінула: перад ёй звычайны юрлівы залётнік, але чамусьці — можа, i таму, што быў добры настрой, — не зазлавала, а нават пагарэзавала:
— Я — не дзяўчына.
Ён апусціў руку i нібы засмуціўся:
— Вы — замужам?
— Не, — усміхнулася. — Але не тая, што вам трэба вось так адразу...
— Якраз тая, — суцешыўся. — Дазвольце, — i даволі рашуча ўзяў з яе рук пакет з памідорамі, закрочыў побач.
Яна ўжо не зразумела самую сябе: дагэтуль не толькі не дазваляла незнаемым мужчынам прычэплівацца, але нават гуляць з ёю вачыма i няшчыра-спакуслівымі словамі, а вось сёння, тут не толькі не адганяе бойкага заляцаку, але нават адчувае да яго нейкую гарэзную цікаўнасць. Што ж, падумала, паглядзім, што будзе далей, наколькі хопіць у яго красамоўства i прыстойнасці.
— Вы, канечне, прабачце, — ужо не брава, а спаважліва прамовіў той. — Я, мабыць, здаюся вам нахабнікам. На самай справе гэта не так. Я прыехаў сюды з далёкага азіяцкага гарнізона, у мяне ў запасе ўсяго адзін сённяшні дзень, дык вось змушаны...
— ...адрываць падэшвы на хаду... — даказала яна i зірнула на яго.
«Здаецца, як i мне, гадоў дваццаць шэсць, лоб высокі, разумны, бровы густаватыя, вабныя, вочы глыбокія, блакітнаватыя, добрыя, нос кірпаваты, але добра падыходзіць да худаватых шчок, а вусны паўнаватыя, лагодныя, форма не новая, але дагледжаная...»
— Зусім не, — збянтэжыўся кавалер. — Паверыце ці не: пакуль вы бралі памідоры, разлічваліся i перакінуліся словам-другім з прадаўшчыцай, я назіраў за вамі i адчуваў: закахаўся. З першага позірку.
— I часта такое ў вас? — пакпіла, бачачы, што i ён пільна азірае яе постаць, твар.
— Я не шмат бачу жанчын-славянак. Некаторыя падабаюцца, але каб закахацца з першага позірку, — дык сёння першы раз.
— Дык я, па-вашаму, красуня? Німфа? Фея? Ці толькі паглядная краля?
— Навошта вы так? — сумеўся. — Я гавару праўду. Будзьце ласкавы: скажыце хоць, як вас зваць.
— Вельмі проста: Зіна.
— I ў мяне ўсё простае: Жураўлёў, Міша. Халасцяк, які марыць знайсці не фею ці німфу, а вартную дзяўчыну, ажаніцца i быць добрым мужам ды бацькам. Вы згодныя стаць афіцэравай жонкай? Пакінуць свой утульны Мінск i паехаць са мной у азіяцкі горны гарнізон?
Зіне здалося, што ён ужо не толькі не зухуе, але шчыры, вабіў i вабіць душэўнасцю, але яна рашыла астудзіць яго:
— Я ж казала: я — не дзяўчына. Разведзеная. Ды i не ведаю добра сама, ці, як вы кажаце, вартная.
— Дзеці маеце?
— Не.
— Паслухайце, Зіна, — запыніўся, зірнуў з маленнем ёй у вочы. — Вы — мой лёс. Я ехаў сюды па новы салдацкі набор i адчуваў: штосьці павінна змяніцца ў маім жыцці. I вось, ідучы па праспекце, зусім выпадкова заўважаю вас. Маё сэрца аж падскочыла: калі гэтая чарнявая, стройная, мілая, з добрымі вачыма незнаёмка незамужняя, дык яна — толькі для мяне!
— Вось як... — Разгубілася ад яго такога запалу, адчуваючы, што падскоквае ўжо, непакоіцца яе сэрца.
— Вы — настаўніца? Урач?
— Не. Я чалавек «сухой» прафесіі. Бухгалтер.
— Але вы вельмі жывая, пяшчотная i нейкая цёплая...
— Я звычайная.