— Прыемна, я так люблю! — падхапіў Літаў.
— Аднак я чуў, — заўважыў брат,— што яе трэба нюхаць на адлегласці. Зблізку гэты пах небяспечны, асабліва ўночы. Пяць кветак у спальным пакоі на ноч, ды яшчэ з зачыненымі вокнамі, могуць ўсытіць навек. А прызнайся, ты не супраць быў бы падарыць мне такі букецік?
— Ну што вы,— Літаў прыклаў да грудзей поўныя загарэлыя рукі.— Як можна...
— Добра. Магнолія магноліяй, а я папрашу цябе вось аб чым. Збірай манаткі. Нельга табе затрымлівацца на адным месцы, тым больш з тваім мінулым. Пакуль траснацыянальны саюз, ніхто не ведае, як яно там далей будзе. Трэба перасядзець, перачакаць.
— І... дзе?
— У Беларусі.
Вось так заўсёды. Літаў прывык, што брат ганяе яго, як дэльфіны кефаль, звычайна ён без лішніх слоў выконваў, што скажуць. Але гэтым разам набраўся смеласці.
— З гадамі цяжка вось так зрывацца з месца.
— Нічога не зробіш. Цярпі. Доля рускага чалавека — цярпець. Ды і нічога ад цябе там не патрабуецца. Рабі тое, што і да гэтага рабіў. Вучы мову, укараняйся ў мясцовы побыт, уваходзь у чужую культуру, наладжвай кантакты з нацыянальнай творчай элітай, словам, станавіся сваім. Ніхто не патрабуе, каб ты шпіёніў, збіраў звесткі, вербаваў. І вось яшчэ: помніш нашу ўмову? Што ты абяцаў?
— Помню...
— Не ўздумай паўтараць сваіх фокусаў! Я цябе сур'ёзна папярэджваю. Трымай сябе ў руках. Мы абодва ведаем, чым гэта канчаецца. Зразумей — мае магчымасці не бясконцыя. Я табе памагаў усё жыццё, а цяпер так можа скласціся, што ты мне будзеш памагаць.
Другая і апошняя сустрэча братоў адбышася праз два гады, у снежні 2016-га, чамусьці ў Варшаве — так брат захацеў. Для Літава гэтыя два гады прайшлі як у чароўным сне. Цяпер ён не мог уявіць, што жыў недзе ў іншым месцы. Ён зразумеў, што грунтоўна пускае тут карані, і вырваць іх будзе нялёгка. З горыччу ён казаў жонцы: «На што былі патрачаны гады! І чаму адным даецца гэта ад нараджэння, а другім — такой дарагой цаною! А як табе тут?»
Жонка-прыбалтка, хоць і зусім не падзяляла радасці мужа, адказвала: «Мне там добра, дзе табе».
Зімовая Варшава нічым не адрознівалася ад іншых еўрапейскіх зімовых гарадоў. Брукаваныя гарбатыя вулічкі і плошчы, чырвоныя чарапічныя дахі, плюсавая тэмпература, мяккае пахмурнае надвор'е, уключаныя днём фары машын. Брат гэтым разам таксама быў пахмурны, як гэтае надвор'е, гаварыў чамусьці вельмі ціхім голасам. На горцы Старога Мяста яго пацягнула на настальгію; пачаў успамінаць, як некалі летам тут пахлі чарэшні — «проста водар, я любіў стаяць і проста дыхаць, сапраўдныя былі пахі, а цяпер еўраўніфікацыя, без паху і ва ўсім аднолькавы смак». Перад тым, як зайсці ў кавярню, папярэдзіў: «Гавары па-англійску»,— і да Літава дайшло, чаму ён гаварыў ціха: саромеўся, ці баяўся, роднай мовы. Выпілі гарачага шакаладу з каньяком і пайшлі ўніз па вуліцы ў напрамку Віслы.
— Вы адзін? — спытаў, азіраючыся, Літаў.— Усё ж можа не варта так рызыкаваць.
— Кінь. Каму-каму, а табе сама больш выгадна, каб мяне не было. Вось тады б ты ўжо разгарнуўся! Поўная была б воля.
— Ну што вы! Як можна...
— Лепш скажы: праўда, што ў гэтай Беларусіі нешта ёсць?
— Праўда. Які край! Якая гісторыя! Якія людзі!
— Ты нават знешне памаладзеў,— з зайздрасцю заўважыў брат.
— Што вы! Здароўе стала лепш. Чым менш сплю, тым лепш адчуваю сябе. Раней баяўся крызісу сярэдняга ўзросту, а яно — наадварот — пад 50 такая працаздольнасць!
Літаў пачаў расказваць, якія беларусы: працавітыя, як немцы, спеўныя, як украінцы, таленавітыя, як рускія і наіўныя, як амерыканцы.
— Як на маю думку, ім не трэба ні Расія, ні Еўропа. Расія нічога ім не дасць, а Еўропа ў іх пад нагамі. У іх прыжладна тая самая Фінляндыя. Выдатныя дарогі, чыста, вясной едзеш — сеюць, у канцы лета— жнуць. А прырода! Іх прырода хітрая, яна нібыта сціплая, але якая непаўторная! Мова — музыжа, а не мова, і амаль ніхто на ёй не размаўляе...
— Музыка музыжай,— перабіў брат,— а там яшчэ засталося што-небудзь? Не ўсё яшчэ высеклі? Колькі лесу ў Прыбалтыку сплавілі пад выглядам сыравіны, а фактычна дроў? Але гэта няважна,— абарваў ён ужо сам сябе.— Не надта прырастай там.
— А што? — спытаў Літаў і сам не пазнаў свайго голасу.
— Хутка зноў пераязджаць.
— Куды?
— У Малдову. А адтуль, хутчэй за ўсё, у Румынію. Віна пап'еш, памідораў паясі.
— Калі?
— Думаю, недзе вясной, у маі. І вось яшчэ што. Сітуацыя памянялася. Узяліся за мяне,— неахвотна патлумачыў брат.— Моцна, усур'ёз узяліся. Вішу, калі шчыра, на валасінцы. Можа, яшчэ палітычнага прытулку давядзецца прасіць. У сувязі з гэтым я павінен урэзаць тваё фінансаванне да мінімуму. Разумею, гэта жорстка. Але я вымушаны. На самае неабходнае ты, канечне, атрымаеш, але больш — прабач, ні капейкі.