Час бег. Яна трохі прыбралася ў кватэры, збольшага нагатавала-нарыхтавала, зноў прысела, зноў піла па глытку каньяк і ўсё не адважвалася пазваніць.
У паўдзясятага вечара сябар правёў Лю да дома і пайшоў на трасу — аўтастопам дабірацца да Ельска. Перад тым, як зайсці ў пад'езд, яна пастаяла пад ліпай. Яшчэ не сцямнела, а раса ўжо ўпала, і моцна павастрэлі пахі: не жнівеньскія, канечне, але блізка да таго. Пахла ліпа, раса, трава, нават пясок пах, як пахне ён пасля першых кропляў летняга дажджу. Лю зайшла ў кватэру, асцярожна зачыніўшы дзверы, убачыла на століку пачатую пляшку каньяку, разгорнутую кнігу вершаў, пачула з залы голас маці па тэлефоне. Маці стаяла — у адной руцэ тэлефон, другая з закасаным рукавом і сагнутая ў локці, нібы яна толькі што здавала кроў з вены. Лю пачула:
— ...Цяперашні свет... баюся за яе... прападзе, столькі спакусаў... яна думае, пакуль маладая... а маладосць праходзіць хутка... не атрымаецца — не трэба...
Маці прыціснула палец да вуснаў, маўляў, не перашкаджай, важная размова. Лю прайшла на кухню, наліла ў талерку халоднага баршчу са шчаўя, накрышыла зялёнай цыбулі, дадала палову варанага яйка, сталовую лыжку густой смятаны, размяшала і, не зважаючы, што халаднік быў крыху перасолены, са скібай чорнага хлеба выхлебтала ўсё за некалькі хвілін — здаровая галодная дзяўчынка. Маці ўвайшла з кніжкай у руцэ і са збянтэжаным выглядам.
— Ведаеш, донечка, мне тут нечакана пазванілі... Даўні знаёмы з Мінска. Паэт. Я табе расказвала. Уяўляеш, сам пазваніў! Якое супадзенне. Ён адзін жыве. Калі даведаўся, што ты паступаеш, пачаў напрошвацца, каб табе памагчы. Я падумала — адно другому не зашкодзіць.
— Мне не трэба нічыёй дапамогі. А што гэта тырчыць з кнігі?
Маці дастала візітоўку Літава:
— Цікавіліся табою. Адзін на джыпе. Як па мне — вельмі прыстойны чалавек...
— Такі лысы, стары, непрыгожы?
— Наадварот: элегантны, маладжавы, сімпатычны. Да таго ж ветлівы, нават сціплы. Ён бачыў цябе на плошч^і, сказаў, што ты падобна на яго жонку ў маладосці. У яго да цябе важная прапанова. Нешта звязанае са здымкамі фільма, нібыта хоча запрасіць цябе на кастынг, прынамсі, я так зразумела. Уяўляеш, ён нават згодны аплаціць тваю вучобу, калі ты не пройдзеш на бюджэт! Ды зараз ён сам прыйдзе, пазнаёміцеся, ён усё раскажа.
— Вось бачыш,— сказала Лю, выціраючы сурвэткай пунсовыя вусны.— А ты казала, чакаць — самае цяжкае. Чакаць — самае лёгкае і надзейнае. То не было нікога, а цяпер і паэт, і рэжысёр. Аднак дзе ж ён, твой Літаў?
XVІІІ
А Літаў у гэты час пад'язджаў да Мінска — і ўсё было наадварот, чым раніцай. Чым бліжэй ён пад'язджаў, тым часцей лавіў сябе на тым, што яму хочацца, каб машыша ехала не так хутка (а шафёр гнаў яе), ці ўвогуле зламалася або патрапіла ў аварыю, невялічкую, канечне, так, «пацалавацца» злёгку, каб потым доўга стаяць, чакаць, даішнікі, разборкі.
Ён матляў галавой, каб далёка не заходзіць, глядзеў на мільгаючы за вакном лес, на загараджальныя сеткі, ад якіх стракацела ў вачах, і раптам адпусціў уяўленне, і пайшло яно працаваць, не пытаючы ў яго дазволу: вось ён ідзе следам па сцежцы ў бур'яне за жонкай, разам з ёй піхае незачыненыя дзверы ў бункер, з заміраннем сэрца, як малое дзіця адчыняе дзверы ў пакой, куды яго раней не пускалі, пераступае ганак, пачынае спускацца — і смачнае цмоканне за спінаю; уявіў усё гэта — і ўпершыню не сціснулася страхам сэрца, не адчуўся брыдкі холад у жываце і пустата пад нагамі; больш за тое — упершыню ўяўленне павяло яго далей за лесвіцу, якая вядзе ў бункер, і ён дабраўся да вянкоў з чорнымі стужкамі, курганка магільнай зямлі, жалобных прамоў, стукання-звякання лыжак і відэльцаў на памінках. І гэтая дзяўчынка, яе трывожныя, цнатлівыя сваёй белатой ногі, чырвоная спаднічка, акуляры. Яна нібы ўвесь час прысутнічала нябачна, і была нейкая сувязь паміж ёю і знікненнем жонкі.
— Ты не вельмі спяшаўся,— такімі словамі сустрэла яго Ірма, калі пад'ехалі, і ён бягом убег у дом. Яна сядзела жывая-здаровая, у халаце, на нагах хатнія пантофлі з кутасамі. Адставіўшы пальчык, яна проста сядзела і піла гарбату. Літаў апусціўся на нізкі шырокі падаконнік.
— Як табе не сорамна,— выдыхнуў ён з дакорам, тушачы агонь у вачах.— Я ўвесь перакалаціўся. Думаў, ты зайтла ў бункер. Як можна так палохаць? У мяне цяжкая быта паездка, а тут яшчэ... А калі б сапраўды зайтла? Мала што магло здарыцца. Ад панікі, ад страху — разрыў сэрца, страта прытомнасці...