Памажы мне, песня, акрыяць...
Там, за летаў лёткай чарадою,
Можа, ўбачу маму маладою,
Бацьку маладым убачу я:
Быстрага русявага хлапца
З яснымі блакітнымі вачыма,
Гнуткую чарнявую дзяўчыну —
У касе галінка чабраца...
На пясках спануранай зямлі
Што было ў ix? Беднасць ды сіроцтва.
Што было? Юнацтва ды дзявоцтва.
Ды надзеі з марамі былі.
Не пазнаю кута, дзе ўзрасла,
Але ў шолаху лістоты ўчую
Бацькаву i матчыну вясну я,
Галасы журлівага святла...
...Цені перадсвітання
Так глыбока ў траве заляглі...
«Гэта ж песня — каханне.
А жыццю трэба хлеба, зямлі...»
Поўнік — вехцем саломы,
Растрывожана пахне аер...
«Я змагу, я ж не ўломак!
Ты толькі чакай, ты — павер!..»
Залатой прыпарошай
Сыпле й сыпле жаўронак на ўсход.
«Зараблю-такі грошай!
Ці ж збагося казённых работ?!
А не выйдзе...
Што ж, любая,
Не ўпікну я ні словам нідзе,
Як хтось іншы да шлюбу,
Шчаслівейшы,
цябе павядзе...»
Як пяшчотна вішанька цвіла!..
Мама, мама! Недарэчна, мусіць,
I пытацца, ці ў сваім замустве
Сапраўды шчаслівай ты была.
На тваім вясельным ручніку
І сягоння галубы туркочуць,
Што бярэцца сонцам свет сірочы,
Як каханне падае руку.
I казалі, бачачы цябе
У рабоце i ў гулянні, людзі:
— От каго ўжо доля шчыра любіць,
Трэба ўдасца ж гэткай харашбе!
I ў руках яе — усё гарыць,
A i з твару — ходь вады напіся,
I каму ўжо, як не Мацяшысе,
I спяваць, як птушцы на зары:
Падрастаюць дзеткі, i мужык
Працавіты, добры ды талковы...
Мама, мама! Дзе яна, падкова Шчасця-долі, на якой мяжы?
Мук жыццё адважвала спаўна.
Ты ж спявала, хоць душа балела.
Не магла інакш ты.
Не хацела,
Каб пакута ўсім была відна.
Мацяркам бо вечна што пячэ?
Каб адно былі ў здароўі дзеці,
Каб адно было спакойна ў свеце,—
Большага чаго жадаць яшчэ?
Леты-зімы —
вір ам-мітульгою...
Hi таго здароўя,
ні спакою...
Што чакае за крутой гарой —
Выявіцца толькі на вяршыні.
Птушка лёсу ўсё кругі вяршыла
З паднябесся да зямлі сырой...
Як жыццё любіла, мама, ты,
Як яму ты радавацца ўмела!
Ты для ўсіх, як зорачка, гарэла
Між будзёншчыны i гаркаты.
Успаміну светлы каласок:
Ты вяртаешся таропка з поля,
Малачай ды лебяда ў прыполе,
A ў руцэ — рамонкі для дачок...
Пад замкамі для цябе была
Азбука i мудрасць кніжных ісцін.
Поўнілася ты, як сокам лісцік,
Мудрасцю саўдзелу i цяпла.
Што вы з бацькам тут ні зажылі!..
Але вечна помнілі пра тое,
Што павага — самае святое,
Бо людзей з нас лепіць на зямлі.
Праз усё, што наканоўваў час,
Праз надзей змярканні i дасвецці,
Праз крывавы пот i боль па дзецях
Вас вяла, трымала любасць вас.
Гэткіх душ не пакалечыць быт!..
І ў мяне ад вас перакананне,
Што адзіна праца i каханне
У жыцці апірышча i шчыт.
Хоць з гадамі ў голасе тваім
Большала зажурынкі, матуля,—
Голас твой —
i суд мой, i атулле,
Лепшае ўва мне згукана ім.
*
А ты ж i не ведаеш, ма, што з табой
адбылося,
Не ведаеш нават,
Што ўсё, з чым зжывалася ты, чым жыла,
ад цябе адцялося...
Што раптам пайшлі ад цябе ўсе дарогі твае
i сцяжыны,
Пакінулі ўсе —
Па пяклівай расе, па іржэўніку,
па ажавінні.
Што ўраз адступіліся
i ад каленак тваіх,
i ад рук тваіх грады,
Адпрэчыўся кветнік,
I нават над ранішнім полымем печы твая
ўжо не ўлада.
Не ўлада,
не ўлада твая ўжо ані над дзяжою,
aнi над дайнічкай,
Навек,
незваротна
Пайшлі ад цябе ўжо
i смага твая,
i крынічка.
Сышлі i піліпаўкі ўсе твае, мама,
i спасы,
А ты ж i не знаеш,
Што цэлага свету знянацку
не стала ў цябе ўжо. Hi свету,
ні часу...
A ў тым,
незамглёна далёкім,
пад вернай аховай
Любові i смутку
Нявыказна велічна, ціха ў дуброве
перадвечаровай.
Разгалыя кроны варожаць змярканню
ў задуме ўрачыстай.