- Алег Мікалаевіч! - пачуўся голас ззаду. Я міжволі павярнуў галаву і ўбачыў, што падняўся Сцяпан Марчанка, і пад сэрцам пахаладзела. - Алег Мікалаевіч, а па-мойму, трэба прама сказаць. Верш проста бездапаможны, і гаварыць тут аб нейкім настроі, шукаць нейкія адгалоскі паэзіі няма сэнсу.
І ўсё. Больш ні слова. І гэта было не толькі жорсткім, але і вельмі крыўдным. Аказваецца, усё, што я з такой любоўю і пакутай, з такой надзеяй выношваў у сэрцы, не варта нават простай чалавечай крытыкі. І хоць некаторыя яшчэ выступалі, гаварылі нешта ў маю абарону, але настрой мой быў ужо сапсаваны...
* * *
Неяк з першых дзён у нашай групе прыжылася добрая традыцыя: калектыўна адзначаць дні нараджэння.
Учора мы адзначылі дзень «анёла» нашага Кандрата Бугаёва.
Валодзя Баравы, якога выбралі за тамаду, звярнуўся да Кандрата з доўгай, узнёсла-жартаўлівай прамовай:
- Быў звычайны ранак. Недзе над полем ужо звінеў жаўрук, прарэзлівым брэхам заходзіўся суседскі сабака. І ніхто не ведаў, што ў гэты самы час у маленькай, нахіленай долу хатцы праз змучаны голас парадзіхі прабіўся басавіты і нецярплівы крык: «А гарэлка ёсць?» Гэтыя словы належалі ўсім вядомаму цяпер Кандрату. Знясіленая маці горка ўздыхнула: «Яшчэ адзін п'яніца ў хату». І яна не памылілася. Кандрат праз усё сваё дваццацітрохгадовае жыццё ні разу не згубіў гонару першага п'яніцы сельпо.
Апошнія словы Баравога патанулі ў шчырым рогаце. Нават сам Кандрат успрыняў гэта як пахвалу і задаволена ўхмыляўся.
Ігар Касцевіч знайшоў недзе вялізную снарадную гільзу і, дорачы яе, сказаў:
- Хай будзе гэта табе згадкаю як былому салдату і напамінкам як будучаму журналісту, каб ніколі не біў па вераб'ях і не страляў халастымі. І каб кожную раніцу, зірнуўшы на гэты патрон, ты мог зухавата ляпнуць сябе па баках: «Ёсць яшчэ порах у парахаўніцах!»
Дасціпны падарунак прыдумаў Мікола Верас. Ён уручыў Кандрату... «Даведнік пчаляра». Надпіс зачыталі ўголас:
- «Гэта кніга павінна стаць для цябе настольнаю. Дэталёва вывучыўшы яе, ты, можа, навучышся хоць адной тысячнай долі працавітасці пчол».
Дзіва, Кандрат не пакрыўдзіўся нават на гэта.
* * *
Сёння падводзілі вынікі нашай практыкі. Выйшла, як на той рыбнай лоўлі. Хто больш за ўсіх шумеў, боўтаўся, узнімаючы вакол сябе пырскі захаплення, той прынёс на стол Марку Саламонавічу, нашаму выкладчыку тэорыі і практыкі партыйна-савецкага друку, самы мізэрны ўлоў.
Асабліва здзівіў мяне і, здаецца, не толькі мяне Фіма Слуцкі. У яго аднаго, на ўсю групу, нездавальняюча. За цэлы месяц Фіма надрукаваў толькі адну невялічкую замалёўку, і тую Марк Саламонавіч разматлашыў ушчэнт.
- Няма чалавека. Няма яго думак, яго характару, - гаварыў ён, зачытаўшы нам гэту замалёўку. - Замест шчырага простага слова - непатрэбная траскатня, фальшывы пафас.
Што праўда, то праўда. Любіць наш Фіма траскатню. Не адзін, бадай, сход не абышоўся яшчэ, каб на ім не выступіў Слуцкі і не закаціў доўгую, квяцістую прамову. Нават размаўляючы з кім-небудзь з хлопцаў, ён не можа гаварыць проста, па-чалавечы, - абавязкова закруціць што-небудзь накшталт: «учора быў у стане меланхоліі», «у залежнасці ад асабістых якасцей індывідыума»...
У першыя дні, калі мы адзін з адным яшчэ не былі добра знаёмыя, Фіма здаваўся мне недасягальна адукаваным. Ён з незвычайнай лёгкасцю аперыраваў рознымі філасофскімі катэгорыямі і такімі тэрмінамі, якія я нават чуў упершыню. Але хутка мы зразумелі, што гэта проста прыгожыя фразы, якія ён завучыў аднойчы і цяпер ужывае іх дзе трэба і дзе не трэба.
Крытыка Марка Саламонавіча засмуціла Слуцкага, але ненадоўга. Пад канец заняткаў ён зноўку вярнуўся ў свой заўсёдны «стан бадзёрасці духу і невычарпальнага аптымізму».
* * *
Валодзя Баравы ляжаў на ложку і курыў - цыгарэту за цыгарэтай. Адчувалася, што хлопец аб нечым глыбока перажывае.
У пакоі, акрамя нас, нікога больш не было, і я, робячы выгляд, што ўвесь паглыблены ў чытанне, цішком назіраў за ім.
Нарэшце Валодзя не вытрымаў. Рэзка ўстаў, кінуў са злосцю акурак на падлогу.
- Усё, Жэня! Лічы, што паэта Баравога няма. Ну яго к чорту!
Хоць мне і невядомая была прычына такога нечаканага вываду, але я разумеў, што лепш не лезці да яго цяпер са сваімі запытаннямі.
- Дваццаць чатыры гады пражыў - і нічога не напісаў вартага, няма ніводнага радка! - Валодзя ўзбуджана захадзіў па пакоі. - Калі не напішу за гэтыя дні некалькі добрых вершаў - кіну пісаць наогул. Ну яго к чорту! Хопіць псаваць паперу.
Аказалася, Баравога спасцігла балючая няўдача. З усіх вершаў, якія ён насіў учора ў часопіс, узялі толькі адзін. Над астатнімі сказалі яшчэ папрацаваць...