* * *
У нашым пакоі «навасёл» - новенькая радыёла «Рэкорд». Прыз за лепшы пакой на нядаўнім конкурсе-аглядзе.
У вестыбюлі з гэтай нагоды студсавет павесіў вялізную «Маланку», і цяпер многія ў інтэрнаце глядзяць на нас хто са здзіўленнем, хто з зайздрасцю. Адны толькі старшакурснікі пасміхаюцца скептычна і паблажліва: маўляў, нічога - самі былі такія, павучыцеся - паразумнееце...
Радыёлу ад каменданта прывалок Кандрат Бугаёў. Урачыста паставіў яе на стол і, абвёўшы нас пераможным позіркам, задаволена пацёр рукі:
- Не грэх было б і замачыць!
- Табе б толькі замочваць! Ты от спачатку здай экзамены...
Кандрат рагатнуў, даў задні ход:
- Ну ладна. Зубрыце, зубрыце...
Складаны чалавек гэты Кандрат. Недзе яшчэ на пачатку зімы ў мяне з ім адбылася непрыемная сутычка.
Насоўваліся першыя халады, аднак батарэі пакуль не грэлі, і ўначы ў пакоі было студзёна. Мёрз нават я пад сваёй шарсцяною коўдрай, якую прывёз з дому. А ў астатніх жа - байкавыя...
Прыходжу аднойчы з бібліятэкі, гляджу - замест маёй коўдры ляжыць нейкая іншая. «Што такое?» - і тут жа заўважаю сваю коўдру на Кандратавым ложку. Ляжыць ён на ёй, накрыўшы свае валасатыя ногі, ад якіх вечна цягнула потам, і пачытвае кніжку.
- Хто табе дазволіў браць чужое? - кажу я яму, ледзь стрымліваючыся. - Пакладзі зараз жа, дзе ўзяў.
Кандрат ляніва павярнуў галаву:
- Хм... Абыдзешся, салага.
Я рашуча падступіў да яго ложка:
- Ану ўставай! - і пачаў выцягваць з-пад яго сваю коўдру.
Калматыя бровы Кандрата цяжка сышліся на тоўстым чырвоным пераноссі, і ён, сапучы, падняўся.
- Я табе, салага, зараз накамандую!
І не паспеў я што-небудзь сказаць, як ён кінуў мяне на ложак і, нібы раз'ятраны бугай, наваліўся на мяне, балюча здушыў рукамі горла.
Невядома, чым бы ўсё гэта скончылася, калі б не ўмяшаўся Валодзя Баравы.
З Кандратам пасля гэтага мы не размаўлялі нешта з месяц. Цяпер мы з ім нібыта і паладзілі, аднак непрыемны асадак на душы застаўся...
А так у пакоі ў нас усе харошыя хлопцы. Асабліва блізка сышліся мы з Міколам Верасам. Спачатку, праўда, ён здаўся мне нейкім надзьмута-самаўпэўненым дзіваком. Першы месяц ён амаль ні з кім не размаўляў. Моўчкі ўставаў раніцай, доўга, акуратна чысціў зубы, галіўся, намазваўся ласьёнам, брыльянцінам. Пасля даставаў з чамадана кавалак вэнджанага мяса або духмянай каўбасы і нетаропка, са смакам еў. На заняткі і з заняткаў хадзіў адзін. На лекцыях засяроджана і старанна пісаў канспекты. Вечарам моўчкі клаўся спаць, павярнуўшыся тварам да сцяны.
Мяне гэта не толькі здзіўляла, але і злавала, і я не прамінаў, каб не зачапіць, не падкалоць Вераса. Памятаю, неяк вечарам Міхась усё прыставаў да яго:
- Коля, ну пойдзем у кіно, га?
Той адгаворваўся:
- Ай, што там цікавага...
- Ну пойдзем? Такі фільм!
- Не хачу.
Я не вытрымаў:
- Кінь ты, Міша. Дай лепш яму якую брашуру - хай моўчкі грызе сабе.
Мікола ўскіпеў:
- А т-табе якая справа, ш-што я раблю! Чаго т-ты лезеш у маё жыццё?
Мы тады пасварыліся, нагаварыўшы адзін аднаму шмат крыўднага, несправядлівага. А назаўтра абодва адчувалі сябе няёмка.
Пазней, калі мы памірыліся і пасябравалі, я зразумеў, што Мікола не такі ўжо і маўчун. Проста ён трохі заікаецца і таму не спяшаўся першыя дні кідацца з намі ў гаворку. Потым Верас прывык да нас, мы да яго. Паступова знікаў, быццам раставаў той ледзяны панцыр маўчання, у які ён сам сябе быў закаваў. І неяк неўзаметку Мікола стаў сярод нас першым аўтарытэтам. Ён скарыў нас усіх сваімі ведамі. Хто і аб чым толькі не пытаўся ў яго!
- Коля, ці чуў ты што-небудзь пра глыбінны гіпноз?
- Дзе ўпершыню быў распрацаваны каляндар?
І я не памятаю, каб Верас калі-небудзь сказаў «не ведаю». Даў жа Бог памяць! І калі ён паспеў так начытацца?
* * *
Самы ўзнёслы, самы рамантычны жыхар нашай «абіцелі» - Валодзя Баравы. Прызнаны на факультэце паэт. Безупынку сыпле вершамі. А яшчэ больш смяецца. Арыгінальны ў яго смех. Вельмі ж нагадвае работу сапсаванага матора. Вось-вось, здаецца, заглухне, сціхне, але не, дзесьці прарвецца нешта, і зноў - га-га-га! - звонка, бадзёра. Потым зноўку цішэй, радзей. І от колькі ні слухаю - ніколі не магу ўгадаць, калі ён перастане смяяцца.
Міхась Заранок - мой аднагодак, усяго на тры месяцы старэйшы за мяне. Добры хлопец, шчыры, непасрэдны. Толькі вельмі ж ужо нейкі кніжны, як кажа пра яго Алесь Шульга, без сваіх думак, без сваіх поглядаў на жыццё. На ўсё ў яго гатовыя, завучаныя фразы і меркі.
* * *
Пачалася сесія. Першае маё студэнцкае жніво. «Жніво» - з лёгкай рукі нашага выкладчыка Міхася Рыгоравіча Куліка. Сваю ўступную лекцыю па гісторыі антычнай літаратуры ён пачаў такімі словамі: