«Дам тэлеграму»! «Прыйдзі сустрэць»!
Не помнячы сябе ад радасці, я ўляцеў у свой пакой і, размахваючы пісьмом, загарлапаніў нешта дзікае, бязладнае, потым схапіў у абярэмкі Алеся (ён якраз падвярнуўся мне пад рукі) і закружыў з ім па пакоі.
- Што? Напісала - кахае? - зарагатаў Алесь. - Ну, ладна, пусці.
Я выскачыў у калідор. Хацелася танцаваць, спяваць, некуды імчацца.
Не пакрыўдзілася, даравала і нават прыедзе ў Менск! Значыць, кахае таксама... Як хочацца ў гэта верыць! Як радасна, як сонечна мне ад адной гэтай думкі!
* * *
Ездзілі (пасля экзамену) з Валодзем Баравым у Вязынку.
Сорамна прызнацца, але я, колькі ўжо жывучы ў Менску, да гэтага часу ўсё ніяк не мог выбрацца на радзіму Янкі Купалы. А ўчора нарэшце пабыў на гэтай святой і блізкай для кожнага беларуса зямлі.
Ішлі палявою дарогай і думалі, што вось тут некалі зрабіў свае першыя крокі маленькі Янка. Праўда, машыннай дарогі тады, вядома, не было. Была проста палявая сцежка. Але гэтак жа цвілі лубін, бульба, красавала жыта. І гэтак жа свяціла сонца, плылі аблачыны. У маленькага Янкі тады было яшчэ ўсё наперадзе. Яшчэ пошум родных бароў, звон крыніц і спеў птушак не пераплаўляліся ў чыстыя радкі, а толькі трывожылі, хвалявалі сэрца...
Гэткае ж хваляванне адчулі і мы, ідучы вязынскімі сцежкамі.
Адышоўшыся кіламетры са два, мы апынуліся на ўскрайку вялікага поля, на самай сярэдзіне якога роўным ланцужком стаялі маладыя дубы. А далей - сінелі лясы. Справа блакітным азярком цвіў лубін. У бярэзніку злева перагукваліся мужчынскія галасы - мабыць, пастухі. І было ў гэтым краявідзе, ва ўсім, што бачылі нашы вочы, столькі роднага, дарагога, беларускага, што мы з Валодзем не згаворваючыся спыніліся і прыціхлі. А тут яшчэ аднекуль здалёк, як спецыяльна, данеслася ціхае, журботнае:
Люблю наш край, старонку гэту,
Дзе я радзілася, расла...
І аж заказытала нешта ў грудзях, зашчымела ў горле...
* * *
Слухаю па радыё Сен-Санса. Празрыстая, трапяткая музыка. Заплюшчваю вочы - і паўстае перада мною нешта ранішняе, чыстае, першароднае. Світанне... наплывы туману... крыштальная яснасць возера...
Слухаю і адчуваю, як тонка і чуйна настроена ў гэтыя хвіліны душа. Як пачашчана, як усхвалявана б'ецца сэрца. І сам я зусім іншы, чым колькі хвілін назад, - мякчэйшы, дабрэйшы.
* * *
Нішто яшчэ не вучыў з такой прагаю і такой ахвотаю, як дыялектычны матэрыялізм. Цікавейшая навука! Як адкрывае яна чалавеку вочы на свет, вучыць яго ўмела арыентавацца сярод тысяч падзей, правільна ацэньваць факты, з'явы, рэчы, робіць яго больш моцным, упэўненым, стойкім.
Шкада толькі, што прадмет гэты (зрэшты, як і многія іншыя) мы прайшлі вельмі павярхоўна. Лекцыі выкладчык чытаў нецікава, амаль не адрываючыся ад канспектаў, а семінарскія заняткі вяла нейкая жанчына (ужо нават не помню яе прозвішча), для якой галоўным клопатам было прымусіць нас, асабліва не разважаючы, зубрыць тое, што напісана ў падручніку. І чым бліжэй да тэксту - тым лепш.
І толькі цяпер, рыхтуючыся да экзамену, я зразумеў, як шмат страчана. Таму і вымушаны сядзець у «Ленінцы» па дванаццаць гадзін у суткі.
Але і гэтага мала, бо вучыць прыходзіцца па трох падручніках адразу. Стабільнага, талковага падручніка няма. Адзін - вельмі ж ужо спрошчаны, Бог ведае, на каго разлічаны, другі - занадта акадэмічны, а ў трэцім наогул пра многае не гаворыцца. От і гойсаеш з кнігі ў кнігу, выбіраеш з кожнае самае каштоўнае.
Праца хай сабе і карпатлівая, але ж як радасна ўсведамляць, што з кожнай прачытанай старонкай ты адкрываеш усё новыя і новыя таямніцы.
Уражанне такое, нібыта я пабываў у космасе і, вярнуўшыся назад, ужо зусім іншымі вачыма пачынаю бачыць і саму зямлю, і кожную травінку на ёй, і ўвесь навакольны свет. І ўсё тое, што здавалася раней такім хаатычным, разрозненым, набыло раптам стройную сістэму з моцнымі, глыбокімі ўзаемасувязямі і заканамернасцямі.
Аднак хопіць філасофстваваць. Трэба чытаць...
* * *
Уначы нешта не спалася, і я доўга ляжаў з адкрытымі вачыма, глядзеў праз акно на высокае, цёмнае неба, на яркія міргатлівыя зоры і думаў. Думаў пра бязмежнасць і таямнічасць свету, пра магчымасці і граніцы чалавечага пазнання.
Так, мы многае, вельмі многае пазналі. Мы ведаем гісторыю паходжання жыцця на Зямлі, ведаем, што ўсё існуючае вакол нас складаецца з матэрыі, ведаем законы, па якіх развіваюцца прырода і грамадства.