Нашто ж так бяздушна, так груба наводзіць культуру ў прыродзе? І ці мае ўсё гэта якое дачыненне да меліярацыі, якая, дарэчы, у перакладзе з лацінскай азначае не асушэнне, а паляпшэнне?
* * *
Чалавек і прырода...
Я не магу сабе ўявіць іх паасобку, адарванымі адно ад другога.
Нідзе і ні ў чым не знойдзеш, бадай, большага адзінства і большай злітнасці, як у прыродзе і чалавеку. Яны разам абуджаюцца, разам працуюць і адпачываюць. Разам растуць. Прырода без чалавека траціць свой сэнс. Чалавек жа без прыроды - загіне.
* * *
У небе купаўся жаўранак... Спяваючы, ён трапятаў крылцамі і паволі, амаль вертыкальна, апускаўся ўніз, да самага жыта, якое ўжо красавала. І здавалася, што жаўранак проста з блакіту і сонца высноўвае сваю звонкую, пералівістую песню - ад неба да зямлі!
* * *
Недаравальна кепска ведаем нашу прыроду. Колькі ўсяго вакол нас - птушак розных, кветак, траў! А мы нават толкам не можам іх назваць.
Эх, здаецца, каб быў час - засеў бы за кніжкі, перачытаў бы ўсё дазвання. А яшчэ лепш (мая запаветная мара) знайсці дзе-небудзь сапраўднага, вялікага знаўцу прыроды, лесніка якога, і пажыць з ім паўгода ці год, пахадзіць разам незлічонымі сцежкамі, паглядзець на ўсё вакол ягонымі вачыма.
* * *
У суседзяў - вяселле! З самай раніцы на Лукашовым двары - гамана, рух. Грае, надрываецца гармонік, бухае бубен. Снуюць сюды-туды ўзрушана-заклапочаныя гаспадары дома, прахалоджваюцца ўпараныя за вясельным сталом госці, тоўпяцца ля расчыненых насцеж акон цікаўныя жанчыны. Сёння ж іх цікавасць асаблівая: замуж выходзіць Лукашова Маня!
...Некалі ў маладосці яна была неблагая, сімпатычная дзяўчына. Бацька яе даваў добры пасаг, і сваты, як кажуць, не вылазілі з хаты. Маня перабірала.
Час жа ішоў. Калгас мацнеў, людзі сталі жыць больш заможна. На хату альбо на карову ніхто ўжо асабліва не квапіўся. Маніных жаніхоў паменела. А калі дзяўчыне пераваліла за трыццаць - і зусім перасталі ёю цікавіцца.
Лукаш першы зразумеў, якая пагроза навісла над яго дачкою. Сам пайшоў шукаць жаніхоў. Сёй-той з хлопцаў нават згаджаўся, прыходзіў да Мані, піў суткі-другія гарэлку, якую шчодра ставіў Лукаш, а потым, паабяцаўшы прыслаць сватоў, з хітраватай ухмылкай знікаў. Назаўсёды.
І от гэтым летам нарэшце-такі знайшлі для Мані хлопца. З далёкай, здавён беднай вёскі, на дзесяць гадоў маладзейшага і, кажуць, не вельмі багатага на розум.
Я бачыў іх учора разам. Маня сядзела за сталом, высокая, маўклівая, нейкая ўся ўрачыста-суровая. Малады ж - цельпукаваты, плюгавенькі хлопец - тоўкся недзе ў яе пад локцем, ужо добра намурзаўшыся гарэлкі, і тыкаў ва ўсе талеркі відэльцам...
Як яны будуць жыць?
* * *
Уразілі мяне словы, якія я пачуў сёння ад Шуры - Надзінай аднакласніцы, а цяпер і аднакурсніцы (яны вучацца ў адным інстытуце).
Мы ехалі разам з райцэнтра, нешта зайшла размова пра Надзю, і Шура сказала:
- Дзіўная яна нейкая... Усё маўчыць, маўчыць. Іншы раз плача. Ніякіх узрываў. Вельмі ж ужо гладка яна жыве, занадта абдумана. Мне такое жыццё не падабаецца.
«Занадта абдумана»... У жыцці гэта, можа, яшчэ і не самая вялікая бяда. А вось у каханні - страшна. Калі кахаеш - цяжка абдумваць, разлічваць наперад кожны свой крок, кожны рух душы.
Як жа тады Надзя можа ўвесь час заставацца такой спакойнай, такой стрыманай, скрытнай? Што хаваецца за гэтай скрытнасцю: цвярозая абдуманасць ці простая абыякавасць?
* * *
Памерла бабка. Немаладая ўжо - з тых, пра каго кажуць: «Дай нам Бог дажыць да гэткіх гадоў».
Ляжыць яна сабе пасярод хаты ў труне, ціхая, добрая, нейкая ўжо незямная. А навокал - заплаканыя, засмучаныя сваякі.
З бакоўкі нечакана выбег двухгадовы Ясік, яе ўнучак. Выкаціўся вясёлым клубочкам і спыніўся ў здзіўленні: чаго гэта столькі людзей вакол сабралася? Потым крутнуўся на адной ножцы, пляснуў радасна ручанятамі і так шчыра, так непасрэдна засмяяўся, што амаль ніхто ў хаце не стрымаўся ад усмешкі.
Жыццё і смерць... Мы не задумваемся над гэтым хіба толькі ў шчаслівым Ясікавым узросце. Падрастаючы ж, паступова спазнаём, што ёсць не толькі пачатак, але і канец жыццёвай дарогі...