- Вядома, самаўпраўства, - як бы абрадаваны тым, што я разумею яго клопат, згаджаецца швагер. - Толькі хто гэта скажа? Апанасенка тады зусім са свету зжыве...
Дадому я вяртаюся ў кепскім настроі. Швагра я так ні ў чым і не пераканаў. А тое, што пачуў пра Апанасенку, Надзінага бацьку, непрыемна, балюча ўразіла мяне, пакінула на душы нейкую прыкрасць і горыч.
* * *
На спатканне яна прыйшла сумная, задумлівая. Выйшлі да рэчкі, у поплаў, селі на ўзгорак. Надзя доўга маўчала, глядзела кудысьці ўдалячынь, у цемень.
- Як сумна тут... - нечакана сказала яна. - Я, напэўна, заўтра зноў куды-небудзь паеду. А на другое лета зусім не прыеду...
Гэтыя словы пакрыўдзілі мяне. Значыць, ёй усё роўна - ёсць я тут ці няма.
- І куды ж ты паедзеш?
- Куды-небудзь... - сказала яна і, паклаўшы галаву на калені, задумалася. Потым ціха, журботна загаварыла зноў: - Калі б хто зараз прыйшоў і павёў мяне далёка-далёка... я пайшла б...
І тут жа страпянулася ўся, як бы адганяючы прэч няпрошаныя, нечаканыя думкі, паднялася:
- Пойдзем назад.
- Рана ж... Пабудзем яшчэ трохі...
Я хацеў абняць яе, але Надзя холадна, з нейкай нават прыкрасцю адвяла мае рукі.
Я ішоў побач з ёю, глыбока засунуўшы рукі ў кішэні, і маўчаў.
Яна адразу адчула маю перамену. Заступіла дарогу, зірнула ў вочы:
- Ну што ты? Чаго надзьмуўся?
- Нічога, Надзя... Толькі навошта было падманваць?
- Каго падманваць? Калі я цябе падманвала? - рэзка, са злосцю прамовіла яна і, павярнуўшыся, пабегла па сцежцы ў цемень.
Я ўсё ж дагнаў яе, узяў за руку.
- Надзя... Нам трэба пагаварыць.
- Пусці мяне! Я не хачу болей нічога слухаць.
- Але растлумач - чаму? Чаму ты сёння такая... такая дзіўная?
- А калі я, цікава, была нармальнаю? Ты заўсёды гаворыш, што я то дзіўная, то халодная, то яшчэ якая-небудзь...
- Я гавару! Затое ад цябе слова не выцягнеш. Колькі ні пытаўся - нічога канкрэтнага.
- Кепска, значыць, пытаўся, - сказала яна, але сказала ўжо без злосці, здаецца, нават з усмешкаю і запаволіла хаду.
- Ну, праўда, Надзя... Не крыўдуй, але ты сапраўды незразумелы чалавек. Ты мне ніколі нічога не гаворыш. Калі б між намі ўсё было ясна... а так... Колькі я з-за гэтага маю розных пакут. От і сёння. Нагаварыла мне: «сумна тут», «паеду», «больш не прыеду...» Думаеш, мне добра, лёгка слухаць такое?
- Жэня, ну няўжо ты нічога не разумееш? Я заўсёды гэта гавару і ніколі не раблю...
Яна ўжо глядзела на мяне хораша, ласкава, і я не стрымаўся - абняў яе. Надзя прытулілася да мяне. Пацалунак быў доўгі і прагны. Калі вусны нашы разамкнуліся, я зашаптаў горача, хмельна:
- Надзейка!.. Родная мая... Я не хачу... чуеш?.. не хачу ніколі цябе губляць! Каб ты толькі ведала, як ты мне патрэбна...
- Праўда? - яна глядзела на мяне пільна-сур'ёзна.
- Канечне, праўда! Я ўжо столькі думаў, як нам быць далей... Хочаш, раскажу? Праз тры гады ты заканчваеш інстытут. Я за гэты час уладкоўваюся дзе-небудзь у газеце, пераходжу на завочнае - і ты прыязджаеш да мяне. Згодна?
- Не-э... - яна ціха, шчасліва засмяялася. - Не, не...
І ў гэтым «не, не» выразна гучала «так, так...». А самае галоўнае: яна сказала, што будзе чакаць мяне гэтыя тры гады.
І яшчэ я спытаў у яе:
- А калі твае бацькі скажуць, навошта ён табе з такой неспакойнай прафесіяй, і выдадуць за якога-небудзь настаўніка, га?
- Не, не... не! - рашуча пакруціла яна галавой.
* * *
Рэўнасць... Паспрабуй разбярыся, якое гэта пачуццё - добрае ці кепскае. Калі кахаеш, то заўжды чамусьці баішся, дрыжыш за сваю каханую, раўнуеш яе не толькі да людзей, але нават да сонца, ветру, травы.
Кахаць і заставацца абыякавым, спакойным - немагчыма. І ў той жа час думаеш: раўнаваць, баяцца? Навошта? Свайму сэрцу нічога не загадаеш, а то - чужому. Калі яна пакахае каго іншага - значыць, пачуцці яе да мяне былі нямоцныя, несапраўдныя. Значыць, няма чаго і шкадаваць...
Ах, тэорыя, тэорыя!.. Нідзе і ні ў чым, мусіць, ты не бываеш такою бездапаможнаю, як у каханні.
* * *
Калі яна побач - ля сэрца, у самім сэрцы пасяляецца нешта невыказна прыемнае, цёпла-сонечнае, радаснае. Усё вакол (нават час!) перастае існаваць, ператвараецца ў пяшчотна-трапяткое, хвалюючае мроіва. Ёсць толькі яна. Яе вочы. Яе твар, бясконца родны і любы...
* * *
Шчасце...
Як зразумець яго, як убачыць яго, як расказаць аб ім? Ніхто, бадай, не адкажа на гэта пытанне з усёй паўнатой.
Шчасце - шматколернае і шматгучнае.
Шчасце - крочыць раніцай на работу, якую любіш, якая дае табе радасць.
Шчасце - бачыць вырашчаны табой колас, пабудаваны тваімі рукамі дом, завод.