У такія хвіліны я сам сабе здаюся нейкім складаным і надзвычай чуйным апаратам, які здольны прымаць нават біятокі.
* * *
У вёсцы цяпер гарачыя дні. Сышліся касавіца і жніво.
У такую пару днём вёска як вымірае. Ажно вусцішна ісці вуліцаю - нідзе ні душы, ні голасу. Толькі зрэдку дзе ля хаты ўбачыш старога, які прыгрэўся на цёплым сонейку і задрамаў. Нават дзяцей і тых прыкметна паменела. Усе - на полі.
Надвячоркамі, каб не заўважыў старшыня, мы са шваграм ходзім касіць за камбайнам пожню. Камбайнер нам трохі нейкі сваяк, дык па-свойску ўжо, дзе месца больш нізкае, з травою, ён падымае нажы - і мы маем работы на цэлы вечар. Дадому вяртаемся цёмначы, важка несучы на плячах косы, а ў целе - прыемную, здаровую стомленасць.
Учора касілі на Далёкім шнуры. Пачалі пазнавата, і з-за гэтага я ледзь не спазніўся на спатканне. Паспеў толькі заскочыць дадому, апрануць свежую кашулю.
Да сажалкі, дзе мы ўмовіліся сустрэцца, я ледзь не бег. Падганяла думка: а мо яна прыйшла ўжо? Мо даўно чакае мяне?
Надзя спазнілася амаль на паўгадзіны. Я хацеў быў пакрыўдзіцца, але адно толькі і змог, што абняць за плечы і дакорліва сказаць:
- Ты не магла прыйсці яшчэ пазней?
- Ой, я спала... - прыкрываючы далоняю рот, сказала яна. - Да нас прыехалі госці, дык ад іхняга шуму ў мяне нешта забалела галава. Я легла і заснула.
- Заснула...
Надзя пазяхнула:
- Ты ведаеш, я, відаць, пайду дадому... Нешта хочацца спаць.
Каб яна сказала што другое, прыдумала любую іншую прычыну, я, можа б, і не пакрыўдзіўся. Але гэтае кароткае «спаць» балюча ўзарвалася ўва мне.
- Ну што ж... - сказаў я як мага спакайней. - Ідзі спі. Жадаю прыемных сноў.
Апошняга, відаць, не трэба было гаварыць. Таму што яна адразу ўся неяк страпянулася, глянула на мяне прыжмурана-злымі вачыма і не пайшла - пабегла сцежкаю паўз сажалкі.
* * *
Надзю як бы хто падмяніў. Праўдзівей, яна зноў стала такой, якою бывае звычайна, - стрыманаю, хмураю, з глыбокай абыякавасцю ў вачах.
На другі вечар я не вытрымаў і зайшоў па яе дадому. Запрасіў пайсці пагуляць. Аднак яна рэзка і раздражнёна адказала:
- Нікуды я не пайду.
- Чаму ж гэта?
- Мне трэба прыбіраць хату. Няўжо мама будзе прыбіраць, а я пайду гуляць?
- Ну, добра. Прыбірай, я пачакаю. А хочаш, давай памагу?
- Яшчэ чаго!
Хвілін праз дзесяць яна вярнулася.
- Ну што, пойдзем?
- Да мяне зараз павінны прыйсці.
- Хто?
- Дзяўчаты. Ніна Лазіцкая, і мы пойдзем у школу.
Тады я ўстаў і пайшоў з пакоя. Яна моўчкі ішла за мною ў самыя сенцы. Каля дзвярэй я павярнуўся:
- Прабач, калі ласка, што парушыў твае планы. Усяго добрага!..
- Якія планы?.. - голас яе задрыжаў. Але я ўжо бег па прыступках.
Дадому ісці не хацелася. Ногі самі панеслі мяне на поплаў. Там я ніцма ўпаў у траву, ляжаў ціха і доўга, без слёз і, здавалася, нават без болю ў сэрцы, нібыта быў гэта зусім не я, а нехта чужы, халодны, шкляны...
* * *
Учора доўга любаваўся велічным і простым хараством позняга летняга вечара.
Паволі за сіні лес апускаўся вялікі чырвоны дыск. І там, дзе сонца заходзіла, неба было таксама чырвона-пунсовае, і ад яго, здавалася, сыходзіла нейкая прыемная, пяшчотная прахалода, як ад спелых журавін.
У мяккім, сіне-шэрым паўзмроку курыўся - над ракою і па лагчынах - туман. Яго доўгія сівыя пасмы нагадвалі вялізную разасланую бараду добрага чарадзея.
З-за ракі даносілася вуркатанне трактара. Пахла свежаўзаранай раллёй, травамі. І малаком - па гасцінцы, які бялеў за поплавам, нібы бясшумны пярэсты эшалон, расцягнулася чарада кароў...
Увачавідкі цямнела, налівалася глыбокай сінню паніжэлае неба. Прарэзваліся, мігцелі першыя зоркі...
Дзіўная рэч! Раней, калі я жыў у вёсцы пастаянна, я нібыта і не заўважаў навакольнага хараства. Ніколі, можа, хіба толькі ў дзяцінстве, не стаяў і не любаваўся спецыяльна малюнкам, скажам, роснай раніцы ці захадам сонца. Прырода для мяне, як, мусіць, і для кожнага вясковага жыхара, не была нечым староннім.
І вось цяпер, пражыўшы год у горадзе, я нечакана ўбачыў сваю вёску, яе наваколле як бы іншымі, новымі вачыма.
* * *
У водпуск прыехаў Мікола Зыль.
Той самы Зыль, якога яшчэ некалі ў школе я лічыў сваім асноўным сапернікам. Ужо тады ён быў хлопец прыкметны - рослы, прыгожы, дужы. Займаўся спортам. Ні валейбол, ні футбол не абыходзіліся без яго.
Дзяўчаты Зыля богатварылі. Падабаўся ён і Надзі. Аднойчы ён нават праводзіў яе дадому, але ў той вечар яны нешта пасварыліся і доўга пасля не размаўлялі. А летам, скончыўшы дзевяць класаў, Мікола нечакана кінуў школу і паступіў у вучылішча механізацыі, паехаў з вёскі.